| Internationale classificatie (ICD) | M54.- |
| Symptomen | doffe, kloppende pijn, Gevoelloosheid, Trekkende of scheurende pijn, Mictiestoornissen, Tekenen van verlamming |
| Mogelijke oorzaken | Zenuwletsel, Abces in het gebied van de wervelkolom, Drukbeschadiging (zoals een hernia), Gebrek aan beweging, Verkeerde houding, Zenuwontsteking |
| Mogelijke risicofactoren | Toenemende leeftijd, Spondylolisthesis, Hernia, Skeletaandoeningen, Tumoren in de buurt van de zenuwwortel |
| Mogelijke therapieën | Geneesmiddelen, chirurgische procedure, Fysiotherapie, Sport, fysieke spaarzaamheid |
| disease.indicated_substances | Ibuprofen , Diclofenac , Naproxen , Metamizole , Tramadol , Capsaïcine |
Ischias is de term voor pijn en ongemak veroorzaakt door irritatie van de heupzenuw. Meestal worden de klachten beschreven als acute doffe, drukkende of trekkende pijnen in het ruggebied, die zich uitbreiden van de achterkant van het dijbeen tot in het been en vanuit het heiligbeen lijken te komen. Hierbij moet onderscheid worden gemaakt tussen spit (lumbago), waarbij de pijn uitsluitend in de rugstreek tot uiting komt.
De heupzenuw, ook wel ischiaszenuw genoemd, is de sterkste en dikste zenuw in het lichaam en geeft prikkels en sensaties vanuit de benen via het ruggenmerg door aan de hersenen. De structuur van de nervus ischiadicus is vergelijkbaar met die van een perifere zenuw. Deze bestaat analoog uit meerdere zenuwwortels, die samen de zogenaamde plexus (vlecht) vormen. Ter hoogte van de knie splitst de nervus ischiadicus zich in de nervus tibialis en de nervus peroneus. Ischias ontstaat wanneer de ischiaszenuw of andere zenuwvezels in zijn verloop op een bepaald punt geïrriteerd of bekneld raken, bijvoorbeeld door druk of ontsteking. Dit resulteert in pijn die slechts uitstraalt naar één been.
De oorzaken van irritatie van de ischiaszenuw kunnen zeer verschillend zijn, maar zijn voornamelijk te wijten aan diverse ziekten, alsmede mechanische druk op de zenuwen en/of ontsteking.
In de meeste gevallen ligt de oorsprong direct in de zenuwwortels in het ruggenmerg. De ischiaszenuw kan vooral geïrriteerd raken door de volgende factoren:
Gebrek aan beweging |
Te weinig beweging kan de rug uit balans brengen, waardoor de spieren snel gespannen raken en de peesaanhechtingen ernstig geïrriteerd raken. |
Verkeerde houding |
Door lang en gebogen zitten kan een verkeerde houding leiden tot verkorte spiervezels, die vervolgens de zenuwen ernstig kunnen irriteren. |
Drukschade |
|
Zenuwontsteking |
|
Neuroforamstenose |
Via gaatjes in de tussenwervelschijven (d.w.z. tussenwervels), ook wel neuroforamina genoemd, verlaten de ruggenmergzenuwen het wervelkanaal van de wervelkolom bij de betreffende wervel naar beide zijden. Als deze gaten vernauwd zijn, spreekt men van neuroforaminale stenose of neuroforaminale vernauwing. Deze vernauwing kan dan de zenuwen irriteren en beschadigen. Zijn de kanalen direct in de wervelkolom vernauwd, dan spreekt men van wervelkanaalvernauwing of spinale stenose. Dit kan ook de oorzaak zijn van ischias als de ruggenmergzenuwen te veel geïrriteerd of beschadigd raken. |
Osteoporose |
Veranderingen in de botten door osteoporose (d.w.z. botverlies) kunnen bij ongevallen leiden tot wervelfracturen. Daarbij kunnen ook de zenuwen beschadigd raken, wat kan leiden tot ischias. |
Diabetes en obesitas |
Diabetes mellitus en obesitas (d.w.z. pathologisch overgewicht) kunnen ook ischias bevorderen. |
Abces |
Een abces in het gebied van de wervelkolom kan ook een oorzaak zijn van irritatie van de ischiaszenuw. |
Injecties |
Het resultaat van een intramusculaire injectie kan een abces in het bindweefsel of in de bilspieren zijn, dat drukt op het deel van de zenuw dat naar de billen en de dijen gaat. |
Chirurgie |
Een invasieve ingreep, zoals een operatie aan het heupgewricht, kan een andere oorzaak zijn van irritatie van de ischiaszenuw. |
Bevalling |
Pijn in dit gebied kan ook optreden tijdens een bevalling. Dit komt doordat het hoofd van de baby dicht bij de loop van de zenuw in het bekken ligt. |
Ischiaszenuwirritatie kan verschillende soorten klachten veroorzaken, maar deze hangen meestal af van de plaats van de zenuwirritatie, en niet van de onderliggende ziekte die de ischias veroorzaakt.
Een andere vorm van ischiaszenuwirritatie is irritatie van meerdere zenuwwortels in het gebied van de wervelkolom. In dit geval is de pijn in het been beperkt tot een strookvormig gebied, wat in medisch jargon ook wel radiculaire pijn wordt genoemd (Lat.: Radix=wortel). Deze pijn treedt vooral op aan de achterkant van het boven- en onderbeen, en aan de voetzool en de buitenkant van de voet.
Vaak komt echter ook pseudoradiculaire pijn voor. Dit is de term voor pijn die niet precies gelokaliseerd kan worden. In dit geval ligt de oorzaak in de kleine wervelgewrichten. Deze kunnen een verkeerde stand hebben of tekenen van slijtage vertonen (facetsyndroom). Een andere oorzaak kan echter ook liggen in een verkeerde stand van het sacroiliacale gewricht (iliosacraal gewricht) of in spanning in de omliggende spieren.
In het algemeen houden de symptomen van ischias verband met het type en de ernst van het zenuwletsel. Een plotseling begin van pijn na beweging wordt vaak gemeld.
In ernstige gevallen:
Er zij echter op gewezen dat niet elke hernia gepaard gaat met irritatie van de heupzenuw en daarmee gepaard gaande pijn. Computergestuurde tomografie (CT) kan worden gebruikt om bij oudere mensen asymptotische en onopgemerkte hernia's op te sporen.
Zelden:
Körperliche Untersuchung bei der Anamnese (Yan Krukau / Pexels)
Voorafgaand aan een neurologisch onderzoek moet de medische voorgeschiedenis van de patiënt worden afgenomen. Dit maakt het gemakkelijk om de diagnose ischiaszenuw irritatie veroorzaakt door bijvoorbeeld een hernia te stellen. Bijzondere aandacht moet worden besteed aan houdingsafwijkingen, verlies van gevoeligheid en verlamming.
Er worden röntgenfoto's van de wervelkolom gemaakt om een nauwkeuriger beeld te krijgen.
Om een hernia als oorzaak te diagnosticeren, wordt meestal een computer- of magnetische resonantietomografie gemaakt. In sommige gevallen kan deze zelfs de plaats aanwijzen waar de hernia op de zenuwwortel drukt. Voor de zekerheid kan een beeld met contrastvloeistof van het wervelkanaal en de zenuwwortelkanalen (myelogram of myelo-CT of myelo-MR) worden gemaakt.
Discografie is tegenwoordig een vrij ongebruikelijke methode. Hierbij wordt het contrastmiddel rechtstreeks in het gebied van de tussenwervelschijven toegediend.
Een elektromyogram (EMG) kan worden gebruikt om de plaats van zenuwbeschadiging vast te stellen. Deze procedure kan ook worden gebruikt om de duur en de omvang van de zenuwbeschadiging in te schatten.
Als de behandelend arts een ontstekingsziekte of een infectie met herpes zoster of Borrelia als oorzaak vermoedt, wordt meestal een bloedonderzoek verricht. In dit geval kan ook een ruggenmergvloeistofonderzoek (CSF-onderzoek) nodig zijn.
De eerste prioriteit bij de behandeling van ischialgie is het verlichten van de huidige pijn. Acute pijn kan worden tegengegaan met een ontlastende houding, bijvoorbeeld een trapsgewijs bed. Door de benen omhoog te leggen, liefst in een hoek van 90 graden, kan de belasting van de ischiaszenuw worden verminderd. Het is belangrijk om ondanks de pijn regelmatig te blijven bewegen, omdat gebleken is dat volledige bedrust de genezing van de pijn belemmert en de pijn eerder vergroot en chronischer maakt. Patiënten moeten leren dat lichamelijke activiteit veilig is voor het verloop van de ziekte en zoveel mogelijk moet worden volgehouden.
Als niet-opioïde pijnstillers niet effectief genoeg zijn, worden ook opioïden voorgeschreven volgens een getrapt schema. Intraveneuze, intramusculaire of subcutane toediening van de geneesmiddelen blijkt niet sneller of beter te werken dan orale toediening van pijnstillers. Vanwege bijwerkingen en complicaties wordt deze toedieningsvorm niet aanbevolen voor pijnbestrijding. Om te voorkomen dat de zenuwcellen een zogenaamd "pijngeheugen" ontwikkelen door gewenning aan de medicatie, mag pijntherapie in de eerste plaats alleen worden gebruikt voor acute pijn.
Hernia |
|
Ziekte van Lyme |
Ongeveer 2 weken orale of intraveneuze antibioticatherapie, bijv. met:
|
Gordelroos |
|
Abces |
Chirurgische verwijdering met gelijktijdig gebruik van antibiotica |
Drukverlichting |
Pijn geneest meestal vanzelf, geen actieve behandeling nodig |
In het algemeen zijn de vooruitzichten op genezing van ischiaszenuwirritatie zeer goed. Conservatieve therapie voor hernia's doet de pijn meestal verdwijnen. Bij chirurgische ingrepen moeten de voor- en nadelen met de patiënt worden besproken.
Spontane genezing van ischiaszenuwirritatie door drukbelasting of postoperatieve ingrepen is vaak zeer goed, hoewel het enkele maanden kan duren. Postpartum ischiaszenuwirritatie geneest ook meestal binnen enkele weken.
Ischiaszenuwirritatie veroorzaakt door de Borrelia-bacterie kan zeer goed worden behandeld met antibiotica. In dit geval kan de pijn al na 5 dagen verbeteren. Veel patiënten klagen echter zes maanden later nog steeds over pijn. Zelden kan gordelroos irritatie van de heupzenuw veroorzaken. Ook in dit geval is de kans op herstel zeer groot. Bij een ongunstige afweer kan ook een langdurige pijnstoornis optreden. Toenemende leeftijd is ook een risicofactor. Patiënten boven de 70 jaar krijgen vaak postzosterische neuralgie, die gekenmerkt wordt door een plotselinge stekende pijn.
Een irritatie van de heupzenuw veroorzaakt door de Borrelia-bacterie kan zeer goed worden behandeld met antibiotica. In dit geval kan de pijn al na 5 dagen verbeteren. Veel patiënten klagen echter zes maanden later nog steeds over pijn. Zelden kan gordelroos een irritatie van de ischiaszenuw veroorzaken. Ook in dit geval is de kans op herstel zeer groot. Bij een ongunstige afweer kan ook een langdurige pijnstoornis optreden. Toenemende leeftijd is ook een risicofactor. Patiënten boven de 70 jaar krijgen vaak postzosterische neuralgie, die gekenmerkt wordt door een plotselinge stekende pijn.
Dit kan door middel van spiertraining en fysiotherapie , die bijvoorbeeld in een rugschool worden aangeboden.
De werkplek moet rugvriendelijk worden ingericht door rechtop zitten mogelijk te maken met de juiste afstand tot de computer, tafel en toetsenbord. Ook moet de houding tijdens het werk herhaaldelijk worden gecorrigeerd.
Overgewicht belast de rug en daarom is gewichtsreductie aan te raden om rugpijn te voorkomen.
Het risico van zenuwwortelziekten veroorzaakt door virussen zoals de ziekte van Lyme of gordelroos kan worden verminderd door het immuunsysteem te versterken. Een evenwichtige voeding rijk aan groenten en fruit, een evenwichtige gemoedstoestand en duursporten in de frisse lucht dragen hiertoe bij. Een vaccinatie beschermt ook tegen het waterpokkenvirus (herpes zoster-virus), dat gordelroos veroorzaakt.
Advertentie
Advertentie
