Fentanyl is een pijnstiller en behoort tot de zeer krachtige opioïden. De pijnstillende werking is ongeveer 100 maal die van morfine. Het wordt vooral gebruikt in de anesthesie voor algemene verdoving en in de spoedeisende geneeskunde voor zeer ernstige pijn, bijvoorbeeld bij verkeersongevallen, botbreuken of brandwonden. Voor ernstige chronische pijn kan het worden gebruikt als een transdermale pleister op de huid.
| Medicijn | Stof(fen) | Vergunninghouder |
|---|---|---|
| Instanyl 100 microgram/dosis neusspray, oplossing | Fentanyl | Nycomed |
| Instanyl 50 microgram/dosis neusspray, oplossing | Fentanyl | Takeda Pharma A/S |
| Instanyl 200 microgram/dosis neusspray, oplossing | Fentanyl | Nycomed |
| PecFent 100 microgram/spray neusspray, oplossing | Fentanyl | Archimedes Development |
| Effentora 800 microgram buccale tabletten | Fentanyl | Teva B.V. |
FarmacodynamiekHet geneesmiddel heeft een agonistisch effect op µ-opioïde receptoren en werkt dus pijnstillend en kalmerend. Bijkomende effecten zijn ademhalingsdepressie, vermindering van hoestprikkels, verlaging van polsslag en bloeddruk en euforie.
FarmacokinetiekDe effectieve pijnstillende dosis is 0,002 tot 0,02 mg per kilogram lichaamsgewicht, wat ongeveer 120 keer hoger is dan die van moprhine. Het pijnstillende middel is lipofiel en wordt voornamelijk via de lever uitgescheiden, minder dan tien procent via de nieren. De werkingsduur hangt grotendeels af van de wijze van toediening; na intraveneuze injectie is het effect snel en houdt het ongeveer 30 minuten aan. Bij sublinguale tabletten duurt het pijnstillende effect vier tot zes uur en bij transdermale toepassing zelfs 48 tot 72 uur.
InteractiesZwakkere opioïden binden zich aan dezelfde receptoren en kunnen deze blokkeren, zodat het effect van fentanyl wordt verzwakt. De afbraak vindt plaats via CYP3A4, zodat inductoren van dit enzym (bv. rifampicine, sint-janskruid) het effect van fentanyl kunnen verminderen en remmers (bv. claritromycine, ketoconazol) de bijwerkingen kunnen verhogen. Bij gecombineerd gebruik met monoamine-oxidaseremmers kunnen de depressieve effecten op de bloedsomloop en de ademhaling toenemen. Voorzichtigheid is ook geboden in combinatie met serotonerge antidepressiva (SSRI/SNRI), omdat dit kan leiden tot het serotoninesyndroom met bloeddrukcrises, hallucinaties en coma.
BijwerkingenTot de frequente bijwerkingen behoort een vermindering van de ademhalingsdrift; daarom moet worden gezorgd voor voortdurende bewaking en beademing, vooral bij intraveneuze toediening. Verder kunnen constipatie, urineretentie, bronchospasme en acuut hartfalen optreden.
Toxicologische gegevensBij proeven met apen was de dodelijke dosis slechts 0,03 mg per kilogram lichaamsgewicht. Voor een volwassene met een normaal gewicht kan slechts 2 mg fataal zijn.
| ATC-Code | N01AH01, N02AB03 |
| Moleculaire formule | C22H28N2O |
| Molaire massa (g·mol−1) | 336,479 |
| Fysieke toestand | solide |
| Dichtheid (g·cm−3) | 1,1 |
| Smeltpunt (°C) | 87,5 |
| Kookpunt (°C) | 466 |
| PKS-waarde | 7,3 |
| CAS-nummer | 437-38-7 |
| PUB-nummer | 3345 |
| Drugbank ID | DB00813 |
Advertentie
