Ciprofloxacine Accord 500 mg filmomhulde tabletten

Ciprofloxacine Accord is een antibioticum dat tot de fluorochinolonenfamilie behoort. Het werkzame bestanddeel is ciprofloxacine. Ciprofloxacine werkt door bacteriën te doden die infecties veroorzaken. Het werkt alleen bij specifieke bacteriestammen.

Volwassenen

Ciprofloxacine Accord wordt bij volwassenen gebruikt om de volgende bacteriële infecties te behandelen:

• luchtweginfecties
• langdurige of terugkerende oor- of bijholte-infecties
• urineweginfecties
• infecties van de testikels
• infecties van de geslachtsorganen bij vrouwen
• infecties van het maagdarmstelsel en infecties in de buikholte
• infecties van huid en weke delen
• infecties van bot en gewrichten
• behandeling van infecties bij patiënten met een zeer laag aantal witte bloedcellen (neutropenie)
• voorkomen van infecties bij patiënten met een zeer laag aantal witte bloedcellen (neutropenie)
• voorkomen van infecties door de bacterie Neisseria meningitidis
• blootstelling aan antrax door inademing

Als u een ernstige infectie heeft of een infectie heeft die door meer dan één type bacterie is veroorzaakt, krijgt u mogelijk behalve Ciprofloxacine Accord ook nog een aanvullende behandeling met antibiotica.

Kinderen en adolescenten

Ciprofloxacine Accord wordt bij kinderen en jongeren onder medisch toezicht van een specialist gebruikt om de volgende bacteriële infecties te behandelen:

• long- en bronchusinfecties bij kinderen en jongeren die aan cystische fibrose lijden
• gecompliceerde urineweginfecties, waaronder infecties die de nieren hebben bereikt (pyelonefritis)
• blootstelling aan antrax door inademing

Ciprofloxacine Accord kan ook gebruikt worden om bepaalde andere ernstige infecties bij kinderen en jongeren te behandelen als uw arts dit noodzakelijk acht.

Wanneer mag u dit middel niet gebruiken?

• U bent allergisch voor één van de stoffen die in dit geneesmiddel zitten. Deze stoffen kunt u vinden onder rubriek 6. Of u bent allergisch voor andere chinolonen.
• U gebruikt tizanidine (zie rubriek 2: Gebruikt u nog andere geneesmiddelen?).

Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel?

Voordat u Ciprofloxacine Accord gebruikt

Neem contact op met uw arts voordat u dit middel gebruikt.

Vertel uw arts als u:

• ooit nierproblemen heeft gehad, omdat uw behandeling dan mogelijk moet worden aangepast
• epilepsie of een andere neurologische aandoening heeft
• een voorgeschiedenis heeft van peesproblemen bij een eerdere behandeling met antibiotica, zoals Ciprofloxacine Accord
• myasthenia gravis (een soort spierzwakte) heeft
• in het verleden hartritmestoornissen heeft gehad (aritmie)
• hartproblemen heeft

U moet met dit soort geneesmiddelen voorzichtig omgaan wanneer u geboren bent met of als u een familiehistorie heeft met een verlengd QT-interval (zichtbaar op een ECG, het elektrische signaal van uw hart), als u een onevenwichtige zoutbalans heeft (vooral een laag gehalte aan kalium of magnesium in het bloed), als u een langzaam hartritme heeft (genaamd ‘bradycardie’) een zwak hart heeft (hartfalen) een voorgeschiedenis van een hartaanval heeft (myocardinfarct) als u een vrouw bent of oudere of als u geneesmiddelen neemt die een afwijkend ECG-patroon geven (zie rubriek “Gebruikt u nog andere geneesmiddelen?”).

Terwijl u Ciprofloxacine Accord gebruikt

Vertel het meteen aan uw arts als zich één van de volgende situaties voordoet terwijl u Ciprofloxacine Accord gebruikt. Uw arts zal beslissen of de behandeling met Ciprofloxacine Accord moet worden stopgezet.

• Een plotselinge ernstige allergische reactie (een anafylactische reactie/shock, angio-oedeem). Zelfs bij de eerste dosis bestaat een kleine kans dat u een ernstige allergische reactie krijgt met de volgende symptomen: benauwd gevoel in de borstkas, gevoel van duizeligheid, ziekte of flauwte, of duizeligheid bij het rechtop gaan staan. Als dit gebeurt, stop dan met het innemen van Ciprofloxacine Accord en neem onmiddellijk contact op met uw arts.
• Pijn en zwelling in de gewrichten en peesontsteking kan soms voorkomen, met name als u ouder bent en ook met corticosteroïden wordt behandeld. Stop bij het eerste teken van enige pijn of ontsteking met het innemen van Ciprofloxacine Accord en laat de pijnlijke plaats rusten. Vermijd onnodige inspanning, aangezien dit het risico van een peesscheuring kan verhogen.
• Als u epilepsie of een andere neurologische aandoening heeft, zoals cerebrale ischemie of beroerte, kunt u bijwerkingen krijgen die verband houden met het centrale zenuwstelsel. Als dit gebeurt, stop dan met het innemen van Ciprofloxacine Accord en neem onmiddellijk contact op met uw arts.
• De eerste keer dat u Ciprofloxacine Accord inneemt, kunt u psychische reacties krijgen. Als u een depressie of psychose heeft, kunnen uw symptomen bij een behandeling met Ciprofloxacine Accord erger worden. Als dit gebeurt, stop dan met het innemen van Ciprofloxacine Accord en neem onmiddellijk contact op met uw arts.
• U kunt symptomen krijgen van neuropathie, zoals pijn, een brandend of tintelend gevoel, gevoelloosheid en/of zwakte. Als dit gebeurt, stop dan met het innemen van Ciprofloxacine Accord en neem onmiddellijk contact op met uw arts.
• Diarree kan optreden terwijl u antibiotica inneemt, dus ook bij Ciprofloxacine Accord, en zelfs enkele weken nadat u ermee bent gestopt. Als deze ernstig wordt of aanhoudt of als u merkt dat uw ontlasting bloed of slijm bevat, stop dan meteen met het innemen van Ciprofloxacine Accord, aangezien dit levensbedreigend kan zijn. Neem geen geneesmiddelen in die de stoelgang kunnen stoppen of vertragen en raadpleeg uw arts.
• Vertel de arts of het personeel van het laboratorium dat u Ciprofloxacine Accord inneemt als u een bloed- of urinemonster moet geven.
• Ciprofloxacine Accord kan de lever beschadigen. Als u symptomen opmerkt, zoals verminderde eetlust, geelzucht (geelkleuren van de huid), donkere urine, jeuk of drukgevoeligheid van de maag, stop dan met het innemen van Ciprofloxacine Accord en raadpleeg meteen uw arts.
• Ciprofloxacine Accord kan een daling van het aantal witte bloedlichaampjes veroorzaken en kan uw weerstand tegen infecties verlagen. Als u een infectie ervaart met symptomen als koorts en ernstige verslechtering van uw algehele toestand, of koorts met symptomen van een plaatselijke infectie, zoals pijn in uw hals, keel of mond, of als u problemen met plassen krijgt, dan moet u onmiddellijk bij uw arts langs gaan. Er wordt wat bloed afgenomen om een mogelijke daling van het aantal witte bloedcellen te controleren (agranulocytose). Het is belangrijk dat u uw arts informeert over het gebruik van dit geneesmiddel.
• Vertel het aan uw arts als u of iemand in uw familie een tekort aan glucose-6-fosfaat dehydrogenase (G6PD) heeft, omdat hierdoor bij gebruik van Ciprofloxacine Accord het risico bestaat dat u bloedarmoede krijgt.

Uw huid wordt gevoeliger voor zonlicht en ultraviolet (UV) licht wanneer u Ciprofloxacine Accord inneemt Vermijd blootstelling aan sterk zonlicht en kunstmatig UV licht, zoals zonnebanken.

Gebruikt u nog andere geneesmiddelen?

Gebruikt u naast Ciprofloxacine Accord nog andere geneesmiddelen, of heeft u dat kort geleden gedaan of bestaat de mogelijkheid dat u in de nabije toekomst andere geneesmiddelen gaat gebruiken? Vertel dat dan uw arts of apotheker. Dat geldt ook voor geneesmiddelen waar u geen voorschrift voor nodig heeft. U moet uw arts vertellen als u geneesmiddelen gebruikt die uw hartritme kunnen veranderen, geneesmiddelen die behoren tot de groep anti-aritmica (zoals kinidine, hydrokinidine, disopyramide, amiodaron, sotalol, dofetilide, ibutilide), tricyclische antidepressiva, enkele antibiotica (die horen tot de groep macroliden), enkele antipsychotica (middelen die angst verminderen).

Neem Ciprofloxacine Accord niet samen met tizanidine in, omdat dit bijwerkingen kan veroorzaken zoals een lage bloeddruk en slaperigheid (zie rubriek 2: “Wanneer mag u dit middel niet gebruiken?”).

Van de volgende geneesmiddelen is bekend dat ze in uw lichaam een wisselwerking hebben met Ciprofloxacine Accord. Wanneer Ciprofloxacine Accord samen met deze geneesmiddelen wordt ingenomen, kan dat invloed hebben op de werkzaamheid van die geneesmiddelen. Ook de kans op mogelijke bijwerkingen kan groter zijn.

Vertel uw arts als u het volgende inneemt:

• warfarine of andere orale anticoagulantia (om het bloed te verdunnen)
• probenecide (voor jicht)
• methotrexaat (voor bepaalde soorten kanker, psoriasis, reumatoïde artritis)
• theofylline (voor ademhalingsproblemen)
• tizanidine (voor spierspasticiteit bij multiple sclerose)
• clozapine (een antipsychoticum)
• ropinirol (voor de ziekte van Parkinson)
• fenytoïne (voor epilepsie)

Ciprofloxacine Accord kan de concentratie van de volgende geneesmiddelen in uw bloed verhogen:

• pentoxifylline (voor bloedcirculatiestoornissen)
• cafeïne

Sommige geneesmiddelen verminderen het effect van Ciprofloxacine Accord. Vertel uw arts als u het volgende inneemt of in wilt nemen:

• antacida
• mineraalsupplementen
• sucralfaat
• een polymere fosfaatbinder (bijv. sevelameer)
• geneesmiddelen of supplementen die calcium, magnesium, aluminium of ijzer bevatten

Als deze middelen van wezenlijk belang zijn, neem Ciprofloxacine Accord dan ongeveer twee uur voor of ten minste vier uur na inname van deze middelen in.

Waarop moet u letten met eten en drinken?

Tenzij u Ciprofloxacine Accord bij de maaltijden inneemt, mag u geen zuivelproducten (zoals melk of yoghurt) eten of drinken en ook geen dranken nuttigen waaraan calcium is toegevoegd wanneer u de tabletten inneemt, omdat deze invloed kunnen hebben op de absorptie van het werkzame bestanddeel.

Zwangerschap en borstvoeding

Het is beter Ciprofloxacine Accord niet te gebruiken als u zwanger bent. Vertel uw arts als u van plan bent om zwanger te worden.

Neem Ciprofloxacine Accord niet in terwijl u borstvoeding geeft, omdat ciprofloxacine in de moedermelk wordt uitgescheiden en schadelijk kan zijn voor uw kind.

Rijvaardigheid en het gebruik van machines

Ciprofloxacine Accord kan u minder alert maken. Er kunnen enkele neurologische bijwerkingen optreden. Zorg er dus voor dat u weet hoe u op Ciprofloxacine Accord reageert voordat u een voertuig bestuurt of een machine bedient. Raadpleeg bij twijfel uw arts.

Stoffen in dit middel waarmee u rekening moet houden

Ciprofloxacine Accord bevat lactosemonohydraat (een soort suiker). Als uw arts u verteld heeft dat u overgevoelig bent voor bepaalde suikers, dient u contact op te nemen met uw arts voor u dit medicijn inneemt.

Uw arts zal u precies uitleggen hoeveel Ciprofloxacine Accord u toegediend krijgt en ook hoe vaak en hoelang. Dit is afhankelijk van het type infectie dat u heeft en hoe ernstig die is.

Vertel uw arts als u nierproblemen heeft, omdat uw dosis dan mogelijk moet worden aangepast.

Doorgaans duurt de behandeling 5 tot 21 dagen, maar bij ernstige infecties kan de behandeling langer duren. Gebruik dit middel altijd precies zoals uw arts of apotheker u dat heeft verteld. Twijfelt u over het aantal tabletten dat u moet innemen en hoe u Ciprofloxacine Accord moet innemen? Neem dan contact op met uw arts of apotheker.

1. Slik de tabletten met voldoende vloeistof in. Kauw niet op de tabletten, omdat ze niet lekker smaken.
2. Probeer de tabletten elke dag op ongeveer hetzelfde tijdstip in te nemen.
3. U kunt de tabletten bij of tussen de maaltijden innemen. Calcium als onderdeel van een maaltijd zal geen grote invloed hebben op de opname. Neem Ciprofloxacine Accord echter niet met zuivelproducten in, zoals melk of yoghurt, of met verrijkte vruchtensappen (bijv. met calcium verrijkt sinaasappelsap).

Denk eraan om voldoende te drinken wanneer u Ciprofloxacine Accord inneemt.

Heeft u te veel van dit middel ingenomen?

• Wanneer u meer van Ciprofloxacine Accord heeft ingenomen dan u zou mogen, moet u onmiddellijk medische hulp inroepen. Neem zo mogelijk de tabletten of het doosje mee om aan de arts te laten zien.

Wanneer u teveel van Ciprofloxacine Accord heeft gebruikt of ingenomen, neem dan onmiddellijk contact op met uw arts of apotheker.

Bent u vergeten dit middel in te nemen?

• Neem de normale dosis zo snel mogelijk in en zet de behandeling dan voort volgens het voorschrift. Als het echter bijna tijd is voor de volgende dosis, neem de vergeten dosis dan niet in en houd u verder aan het normale doseringsschema. Neem geen dubbele dosis om een vergeten dosis in te halen. Zorg ervoor dat u uw behandeling afmaakt.

Als u stopt met het gebruik van dit middel

• Het is belangrijk dat u de behandelingskuur afmaakt, zelfs als u zich na een paar dagen beter begint te voelen. Als u te snel stopt met het innemen van dit geneesmiddel, is het mogelijk dat uw infectie niet volledig geneest en dat de symptomen van de infectie terugkeren of verergeren. Bovendien is het mogelijk dat u resistentie tegen het antibioticum ontwikkelt.

Heeft u nog andere vragen over het gebruik van dit geneesmiddel? Neem dan contact op met uw arts of apotheker.

Zoals elk geneesmiddel kan ook dit geneesmiddel bijwerkingen hebben, al krijgt niet iedereen daarmee te maken.

Krijgt u veel last van een van de bijwerkingen? Of krijgt u een bijwerking die niet in deze bijsluiter staat? Neem dan contact op met uw arts of apotheker.

Bijwerkingen die vaak voorkomen (1 tot 10 op de 100 gebruikers kunnen deze krijgen):

• misselijkheid, diarree
• gewrichtspijnen bij kinderen

Bijwerkingen die soms voorkomen (1 tot 10 op de 1000 gebruikers kunnen deze krijgen):

• superinfecties met een schimmel
• een hoge concentratie van eosinofielen, een bepaald type witte bloedcel
• gebrek aan eetlust (anorexie)
• hyperactiviteit of opgewondenheid
• hoofdpijn, duizeligheid, slaapproblemen of smaakstoornissen
• braken, buikpijn, spijsverteringsproblemen, bijv. last van de maag (indigestie/maagbranden) of winderigheid
• verhoogde hoeveelheden van bepaalde stoffen in het bloed (transaminasen en/of bilirubine)
• uitslag, jeuk of netelroos
• slechte nierfunctie
• gewrichtspijn bij volwassenen
• pijn in uw spieren en botten, gevoel van onwel zijn (asthenie) of koorts
• verhoogde alkalische fosfatase in het bloed (een bepaalde stof in het bloed)

Bijwerkingen die zelden voorkomen (1 tot 10 op de 10.000 gebruikers kunnen deze krijgen):

• • ontsteking van de dikke darm (colitis) als gevolg van het gebruik van een antibioticum (kan in zeer zeldzame gevallen fataal zijn) (zie rubriek 2: Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel?)
• wijzigingen in de bloedwaarden (leukopenie, neutropenie, anemie, verhoogde of verlaagde hoeveelheden van een bloedstollingsfactor [trombocyten])

• allergische reactie, zwelling (oedeem) of snelle zwelling van de huid en slijmvliezen (angio- oedeem)
• verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglykemie)
• verwardheid, desoriëntatie, angstreacties, vreemde dromen, depressie of hallucinaties
• spelden- en naaldenprikgevoel, ongewone gevoeligheid voor prikkels van de zintuigen, verminderde gevoeligheid van de huid, beven, epileptische aanvallen (zie rubriek 2: Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel?), of draaierigheid
• problemen met het zicht
• oorsuizingen, gehoorverlies, gehoorstoornis
• snelle hartslag (tachycardie)
• verwijding van de bloedvaten (vasodilatatie), lage bloeddruk of flauwvallen
• kortademigheid, waaronder astmatische symptomen
• leverstoornissen, geelzucht (cholestatische icterus), hepatitis (leverontsteking)
• gevoeligheid voor licht (zie rubriek 2: Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel?)
• spierpijn, ontsteking van de gewrichten, verhoogde spierspanning of spierkramp
• nierfalen, bloed of kristallen in de urine (zie rubriek 2: Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel?), urinewegontsteking
• vocht vasthouden of overmatig zweten
• abnormale gehalten van een stollingsfactor (protrombine) of verhoogde gehalten van het enzym amylase

Bijwerkingen die zeer zelden voorkomen (minder dan 1 op de 10.000 gebruikers kunnen deze krijgen):

• een bepaalde vorm van gebrek aan rode bloedcellen (hemolytische anemie); een gevaarlijke daling van een type witte bloedcellen (agranulocytose); een daling van het aantal rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes (pancytopenie) die fataal kan zijn, en beenmergdepressie die ook fataal kan zijn (zie rubriek 2: Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel?)
• ernstige allergische reacties (anafylactische reactie of anafylactische shock die fataal kan zijn - serumziekte) (zie rubriek 2: Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel?)
• mentale stoornissen (psychotische reacties) (zie rubriek 2: Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel?)
• migraine, coördinatiestoornis, wankele gang (loopstoornis), reukstoornis (olfactorische stoornissen); druk op de hersenen (intracraniale druk)
• Afwijkingen in kleurwaarneming
• ontsteking van de wand van de bloedvaten (vasculitis)
• pancreatitis
• afsterven van levercellen (levernecrose), zeer zelden leidend tot een levensbedreigend leverfalen
• kleine bloedingen onder de huid ter grootte van een speldenprik (petechiae); diverse soorten huiduitslag (bijv. het mogelijk fatale syndroom van Stevens-Johnson of toxische epidermale necrolyse)
• spierzwakte, peesontsteking, peesscheuring – met name van de grote pees aan de achterkant van de enkel (achillespees) (zie rubriek 2: Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel?); verergering van de symptomen van myasthenia gravis (zie rubriek 2: Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel?)

Frequentie niet bekend (kan met de beschikbare gegevens niet worden bepaald):

• problemen die samenhangen met het zenuwstelsel, zoals pijn, een brandend gevoel, tintelingen, een verdoofd gevoel en/of zwakte in de armen of benen
• ernstige hartritmestoornissen, onregelmatige hartslag (Torsades de Pointes)
• Abnormaal snel hartritme, levensbedreigend onregelmatig hartritme, verandering van het hartritme (genaamd ‘verlenging van het QT-interval’, waargenomen op een ECG, de elektrische activiteit van het hart)

Buiten het zicht en bereik van kinderen houden.

Gebruik dit geneesmiddel niet meer na de uiterste houdbaarheidsdatum. Die is te vinden op de doordrukstrip of de doos na EXP. Daar staat een maand en een jaar. De laatste dag van die maand is de uiterste houdbaarheidsdatum.

Voor dit geneesmiddel zijn er geen speciale bewaarcondities.

Spoel geneesmiddelen niet door de gootsteen of de WC en gooi ze niet in de vuilnisbak. Vraag uw apotheker wat u met geneesmiddelen moet doen die u niet meer gebruikt. Ze worden dan op een verantwoorde manier vernietigd en komen niet in het milieu terecht.

Welke stoffen zitten er in dit middel?

De werkzame stof in dit middel is ciprofloxacinehydrochloride.

De andere stoffen in dit middel zijn croscarmellose natrium, microkristallijne cellulose, povidon, magnesiumstearaat. De filmomhulling van de tablet is gemaakt van hypromellose, lactosemonohydraat, macrogol, natriumcitraat dihydraat (E331 iii) en de kleurstof bestaat uit titaandioxide (E171) (zie rubriek 2: Stoffen in dit middel waarmee u rekening moet houden).

Hoe ziet Ciprofloxacine Accord eruit en hoeveel zit er in een verpakking?

Ciprofloxacine Accord 250 mg filmomhulde tabletten zijn witte tot gebroken witte ronde, biconvexe filmomhulde tabletten met de opdruk ‘AM’ op de ene kant en geen opdruk op de andere kant.

Ciprofloxacine Accord 500 mg filmomhulde tabletten zijn witte tot gebroken witte capsulevormige, biconvexe filmomhulde tabletten met schuin aflopende randen met de opdruk ‘CI’ op de ene kant en geen opdruk op de andere kant.

Ciprofloxacine Accord 750mg filmomhulde tabletten zijn witte tot gebroken witte capsulevormige, biconvexe filmomhulde tabletten met schuin aflopende randen met de opdruk ‘CJ’ op de ene kant en geen opdruk op de andere kant.

Ciprofloxacine Accord is verkrijgbaar in een PVC/Alu doordrukstrip. Verpakkingsgrootten: 6, 10, 12, 14, 16, 20, 28, 30, 50 en 100 tabletten in een verpakking.

Niet alle genoemde verpakkingsgrootten worden in de handel gebracht.

Houder van de vergunning voor het in de handel brengen en fabrikant

Houder van de vergunning voor het in de handel brengen

Accord Healthcare Limited,

Sage House, 319 Pinner Road,

North Harrow,

Middlesex, HA1 4HF,

Verenigd Koninkrijk

Fabrikant

Accord Healthcare Limited

Sage House, 319 Pinner Road

North Harrow, Middlesex

HA1 4HF, Verenigd Koninkrijk

In het register ingeschreven onder

Ciprofloxacine Accord 250 mg filmomhulde tabletten: RVG 108258.

Ciprofloxacine Accord 500 mg filmomhulde tabletten: RVG 108260.

Ciprofloxacine Accord 750 mg filmomhulde tabletten: RVG 108261

Dit geneesmiddel is geregistreerd in lidstaten van de EEA onder de volgende namen:

Deze bijsluiter is voor het laatst goedgekeurd in juli 2013.

Advies/medische voorlichting

Antibiotica worden gebruikt voor het genezen van bacteriële infecties. Ze werken niet tegen virale infecties. Als uw arts aan u antibiotica heeft voorgeschreven, dan heeft u die inderdaad nodig voor uw huidige ziekte.

Ondanks antibiotica kunnen sommige bacteriën toch overleven of groeien. Dit fenomeen wordt resistentie genoemd: sommige behandelingen met antibiotica zijn niet meer effectief.

Door een verkeerd gebruik van antibiotica neemt de weerstand toe. U kunt zelfs aan het resistent worden van bacteriën bijdragen en daardoor uw herstel vertragen of de werkzaamheid van de antibiotica verminderen als u de instructies van uw arts niet opvolgt, voor wat betreft:

• de doseringen
• de tijden waarop u het middel moet innemen
• de duur van de behandeling

Dus om de werkzaamheid van dit geneesmiddel te behouden:

1 - Gebruik alleen antibiotica wanneer deze aan u worden voorgeschreven. 2 - Volg het voorschrift recept strikt op.

3 - Gebruik de antibiotica niet opnieuw zonder medisch voorschrift, zelfs niet als u een zelfde ziekte wilt bestrijden.

4 - Geef uw antibioticum nooit door aan iemand anders; het is mogelijk niet geschikt voor diens ziekte.

5 - Breng na het voltooien van de behandeling alle niet gebruikte geneesmiddelen terug naar de apotheek om er zeker van te zijn dat ze op de juiste manier worden weggegooid.