| Internationale classificatie (ICD) | L65.- |
| Symptomen | Haaruitval, Beschadiging van de haarwortelcellen |
| Mogelijke oorzaken | Medicatie, Infectieziekten, Schildklier disfunctie, Zware metalen, Veranderde hormoonhuishouding, Hoofdhuid ziekten, Stress, Ondervoeding, Radiotherapie |
| Mogelijke risicofactoren | Chemotherapie, Medicatie, Vergiftigingen, schadelijke stralingen, Metabole ziekten en/of genetische aandoeningen |
| Mogelijke therapieën | lokale behandelingen, Lokale injecties (mesotherapie) |
| disease.indicated_substances | Minoxidil , Finasteride |
Alopecia verwijst naar haarloosheid op delen van het lichaam die normaal behaard zijn. Het bijzondere aan diffuse haaruitval (alopecia diffusa) is dat het haarverlies zich niet beperkt tot een specifiek deel van het hoofd, maar dat het hele hoofd dunner wordt. Het proces waarbij het haar uitvalt wordt in het Latijn effluvium genoemd.
In de meeste gevallen van diffuse haaruitval kan noch een oorzakelijke ziekte noch een andere uitlokkende omstandigheid (bv. medicatie) worden gevonden. 90% van de gevallen van diffuse haaruitval wordt veroorzaakt door alopecia androgenetica (haaruitval door mannelijke hormonen).
Patiënten vermoeden vaak haaruitval, hoewel de haaruitval nog niet relevant is voor de ziekte. Mensen met dik, vol haar kunnen meer dan 100 haren per dag verliezen zonder dat het haarvolume afneemt (alopecia). In medische termen is er sprake van alopecia wanneer meer dan 60% van het menselijk haar niet meer aanwezig is in een bepaald deel van het lichaam.
In het algemeen doorloopt ons haar een specifieke cyclus in verschillende fasen.
Anagene fase | Catagene fase | Telogene fase |
In de groeifase (de anagene fase) worden nieuwe haarwortels gevormd en groeit het haar. Deze fase duurt bij mensen ongeveer drie tot vijf jaar en ongeveer 80% van het hoofdhaar bevindt zich in deze fase. | In de overhangfase (d.w.z. de catagene fase) stopt de celproductie en laat het haar los van een deel van de haarwortel. Ongeveer 1 tot 2 % van het hoofdhaar bevindt zich in deze fase. | In de daaropvolgende eindfase/rustfase (de telogene fase) vernieuwt de haarwortel zich. Tijdens deze 2 tot 4 maanden kan het haar gemakkelijker uitvallen omdat het niet meer stevig aan de haarwortel vastzit. Ongeveer 20% van het hoofdhaar bevindt zich in de telogene fase. |
Verschillende stofwisselingsziekten (bv. hyperthyreoïdie) en tekorten aan voedingsstoffen (bv. ijzertekort, calciumtekort) veroorzaken haaruitval, een vertraging van de haargroei of een vermindering van de haarkwaliteit als eerste of enige symptoom. Haaruitval komt ook vaak voor bij kwaadaardige aandoeningen en auto-immuunziekten. Andere ziekten die vaak gepaard gaan met diffuse haaruitval zijn AIDS, anorexia en sommige vormen van encefalitis.
De verschillende vormen van diffuse haaruitval zijn
Alopecia androgenetica
Progressief verworven knikken
Diffuse symptomatische haaruitval van het late type
Diffuse symptomatische haaruitval van het vroege type
Diffuse telogene haaruitval met versnelde haarcyclus
Diffuse anagene haaruitval
Diffuse alopecia areata
Fysisch-chemische schade aan het haar
Diffuse haaruitval door een tekort aan mineralen, co-enzymen, proteïnen of energie
Diffuse haaruitval bij medicijngebruik
Diffuse haaruitval door verschillende soorten vergiftiging
Diffuse haaruitval door psychologische belasting (stress) of neurologische/psychiatrische aandoeningen
De meest voorkomende vorm van haaruitval bij mensen is alopecia androgenetica. Ongeveer 50 % van de mannen en 25 % van de vrouwen lijden aan deze vorm van haaruitval, waarbij het telogene effluvium een specifiek patroon vertoont. Dit resulteert in haarverlies in de occipitale en temporale regio's.
Deze zeldzame, waarschijnlijk genetische aandoening leidt tot de ontwikkeling van talrijke gekrulde hoofdharen. Veel van de getroffenen merken de verandering in haargroei niet op, waardoor een groot aantal niet gerapporteerde gevallen kan worden verondersteld. Bij mannen treedt de verandering vaak op aan het begin van alopecia androgenetica.
Na een lichte beschadiging van de haarwortels valt het haar dat voortijdig in telogeen is gegaan binnen enkele weken uit. De haaruitval treft vooral de kruin van het hoofd. Oorzaken van diffuse symptomatische haaruitval van het late type zijn diabetes mellitus, levercirrose, infectieziekten of bepaalde soorten vergiftiging (bv. thallium, boor).
Dit type haaruitval wordt veroorzaakt door massale beschadiging van de haarwortels, bijvoorbeeld door AIDS, syfilis of cytostatische therapie (chemotherapeutische middelen). Het haar valt in klonters uit. Zodra de oorzaak is verholpen, groeit het haar meestal terug. Mentale stress zoals stress of operaties of hongerkuren kunnen deze vorm van haaruitval ook veroorzaken.
Een genetisch bepaalde, versnelde haarcyclus kan leiden tot een verhoogd verlies van telogeen haar zonder een merkbare vermindering van de haargroei.
Diffuse anagene haaruitval wordt gekenmerkt door een verhoogde hergroei van het haar na een schadelijke stof (bv. chemotherapie). Dit resulteert in een toename van de haargroei, maar voor de getroffenen lijkt het alsof er haar verloren is gegaan.
Alopecia areata diffusa is een bijzondere en spontaan omkeerbare vorm van diffuse haaruitval. In de meeste gevallen wordt er geen trigger gevonden. De ziekte komt voornamelijk voor bij vrouwen en manifesteert zich met een aanvankelijke diffuse haaruitval, die leidt tot een volledig verlies van hoofdhaar over een periode van enkele weken.
Schadelijke chemische of fysische invloeden kunnen ervoor zorgen dat het haar afbreekt. Afhankelijk van hoe sterk de schadelijke invloed is, kunnen individuele delen van de hoofdhuid of het hele hoofd aangetast worden. Het trichorrhizogram toont talrijke, glad afgebroken haren. Deze vorm van haaruitval wordt vaak veroorzaakt door verkeerd gebruik van bleek- of bleekmiddelen.
Haaruitval kan optreden vanaf een dosis van 3,8 Gy (Gray - meeteenheid voor geïoniseerde straling). Haargroei kan zich na enkele maanden herstellen. Een stralingsdosis van meer dan 8 Gy kan leiden tot permanent haarverlies.
Een tekort aan verschillende micro- en macronutriënten (bv. ijzer, zink, calcium, vetzuren en proteïne) kan diffuse haaruitval veroorzaken bij kinderen en volwassenen. IJzertekort manifesteert zich vaak in het begin met een verstoring van de haargroei, omdat ijzer een essentieel onderdeel is van haargroei. Andere tekorten die in verband kunnen worden gebracht met haaruitval zijn vitamine C-tekort, biotinetekort en kopertekort. Hongersnoden en crashdiëten kunnen ook diffuse haaruitval veroorzaken.
Als haaruitval optreedt tijdens het gebruik van medicatie, moet worden geëvalueerd of de medicatie kan worden gestopt of dat kan worden overgeschakeld op een andere werkzame stof. In sommige gevallen (bijv. chemotherapie) moet de patiënt haaruitval accepteren vanwege de ernstige indicatie.
Medicijnen die diffuse haaruitval kunnen veroorzaken zijn onder andere
Anticoagulantia (bv. heparine, warfarine, Macoumar)
Analgetica en NSAID's (bijv. diclofenac, naproxen, ibuprofen)
Thyreostatica
Bèta-receptor blokkers
Cetuximab en panitumubab
Lipidenverlagende medicijnen (bijv. clofibraat, fenofibraat, bezafibraat)
Antiretrovirale geneesmiddelen (bijv. indinavir, didanosine)
Methylfenidaat (behandeling van ADHD)
Cytostatica
Orale anticonceptiva
Vergiftiging met thallium of arsenicum leidt klassiek tot haaruitval. Bij beide soorten vergiftiging kunnen ook speciale zogenaamde Meess-strepen op de nagels worden gezien. Bij arseenvergiftiging treedt haaruitval op over de hele hoofdhuid. Bij thalliumvergiftiging blijven er daarentegen afzonderlijke haarlokken over. Roken beschadigt ook het haar en de haarwortels. In dit geval nemen de haardichtheid, haarlengte en haargroei met ongeveer 10 tot 15 jaar af, net als bij normale veroudering.
Geestesziekten, stress of ontsteking van de hersenen (encefalitis) kunnen leiden tot tijdelijke of omkeerbare haaruitval. Chronische vermoeidheid en burn-out gaan vaak gepaard met lichte, diffuse haaruitval. In tegenstelling tot alopecia androgenetica is het verlies van haar op de terugwijkende haarlijn bij mannen en vrouwen omkeerbaar.
Schade aan de haarwortels bij diffuse haaruitval leidt tot haaruitval verspreid over het hele hoofd. Dit resulteert in dunner wordende gebieden en het nieuw gevormde haar groeit slechts trager of zwakker terug. De symptomen van haaruitval variëren naargelang het subtype.
De mate van haaruitval hangt sterk af van de triggers. Zeer schadelijke stoffen (zoals chemotherapeutische middelen bij de behandeling van kanker) veroorzaken zo'n enorme schade aan de haarwortelcellen dat het haar binnen een maand na het begin van de behandeling kan uitvallen.
Bij het vaststellen van haaruitval wordt tijdens het eerste consult met een arts gevraagd naar voedingsgewoonten, bestaande ziekten (zoals diabetes, hyperthyreoïdie, jicht) en medicijngebruik.
Andere belangrijke aspecten tijdens de diagnose van haaruitval zijn
Diëten en vitaminetekorten
Eerdere bloedziekten
ijzertekort
Hormoonstoornissen
Nicotinegebruik
Circulatiestoornissen, slaapstoornissen, uitputtingstoestanden
Hoofdpijn en nekpijn
Vermoeden of aanwezigheid van kanker
Ouderdomsklachten, vroegtijdige veroudering
Haarcosmetica en haarkleuring
In het geval van diffuse haaruitval van onduidelijke oorsprong wordt een bloedonderzoek met bepaling van de ijzerstofwisselingsparameters, het gehalte aan bloedcellen en hemoglobine aanbevolen.
Belangrijke laboratoriumparameters die moeten worden geanalyseerd in het geval van diffuse haaruitval zijn
Volledig bloedbeeld (incl. rode en witte bloedcellen, bloedplaatjes en hemoglobinegehalte).
Serumijzer, transferrine, ferritine, oplosbare transferrinereceptor
Leverfunctieparameters (incl. GOT, GPT en serumbilirubine)
Nierfunctieparameters (incl. serumcreatinine en BUN)
urinezuur
Lipometabolische parameters (incl. totaal lipiden, triglyceriden en LDL)
Serum glucose en HbA1c
Schildklier functie parameters
Calcium, zink
Bij vrouwen: Serumniveaus van oestrogeen, progesteron en testosteron
In sommige gevallen wordt ook een trichogram uitgevoerd. Hierbij worden ongeveer 20 tot 50 haren geëpileerd (uitgetrokken) met een klem, die vervolgens onder een microscoop kunnen worden geanalyseerd. Door de haarwortels te beoordelen, kunnen conclusies worden getrokken over het groeigedrag van het haar op het hoofd, waardoor ook de mate van haaruitval kan worden ingeschat.
Klinische tests voor diffuse haaruitval zijn
Klinische epilatietest (pluktest, test voor de stevigheid van de haaraanzet)
Fototrichogram (trichorrhizogram): Fotografische documentatie van haargroei in kleine gebieden
TrichoScan: Beoordeling van haargroei met behulp van gespecialiseerde software
Als het bloedonderzoek de aanwezigheid van een ziekte of hormonale stoornis aantoont, is de behandeling van dit probleem een prioriteit. Hierdoor kan de haaruitval vaak verbeteren of zelfs verdwijnen. Als er aanwijzingen zijn van diffuse haaruitval veroorzaakt door medicatie, moet de medicatie in kwestie worden gestaakt of vervangen door een andere geschikte werkzame stof.
De behandeling van diffuse haaruitval kan over het algemeen worden onderverdeeld in lokale uitwendige toepassingen en lokale injecties (mesotherapie).
Lokale therapiemogelijkheden voor diffuse haaruitval zijn
Milde, zachte, alkalivrije haarwasbeurten met tussenpozen van 5 tot 7 dagen
Circulatiestimulerende maatregelen zoals hoofdhuidmassages met oplossingen
Inwrijven van de hoofdhuid met verschillende actieve ingrediënten
Plaatselijke toepassing van minoxidil (2-5%)
De voordelen van mesotherapie zijn controversieel. Bij deze vorm van therapie worden verschillende stoffen onderhuids geïnjecteerd, zoals
plantenextracten
homeopathische actieve ingrediënten
vitaminen
vaatverwijdende middelen
minoxidil en finasteride
Veel voorkomende bijwerkingen van mesotherapie zijn abcessen als gevolg van de injectie, evenals onomkeerbaar haarverlies en littekenvorming.
Orale preparaten die de haargroei stimuleren worden ook vaak gebruikt. Dit zijn bijvoorbeeld voedingssupplementen die belangrijke voedingsstoffen voor haargroei bevatten.
Aanbevolen hoeveelheden micronutriënten voor haaruitval zijn
Stof | Dagelijkse hoeveelheid |
IJzer | 10 - 15 mg |
Zink | 30 - 50 mg als zink-histidine |
Jodium | 200 μg |
Biotine | 60 - 90 mg |
Foliumzuur | 600 μg |
Eiwit met zwavelhoudende aminozuren | 1 - 1,2 g |
De prognose voor diffuse haaruitval is in de meeste gevallen goed. Als de oorzaak van de haaruitval wordt verholpen, regenereert het haar op het hoofd vaak.
Als de diffuse haaruitval het gevolg was van chemotherapie of bestraling, is het nieuw gevormde haar vaak dunner en lichter dan het vorige hoofdhaar. Dit is te wijten aan het feit dat kankertherapie vaak ernstige schade toebrengt aan de haarwortelcellen (vooral de matrix- en pigmentcellen in de haargroeizone).
Advertentie
Advertentie
