De dood als deel van het leven: voorzorgsmaatregelen en bescherming in geval van overlijden

Stel voorzorgsdocumenten op

Een groot deel van de mensen wenst dat zij op een dag in hun leunstoel, op de sofa of in bed in slaap zouden vallen en nooit meer wakker zouden worden. Door de eigen dood heen slapen, als het ware, is een geruststellende gedachte, omdat de angst voor de laatste ogenblikken niet zo zou worden ervaren.

In werkelijkheid hebben echter maar weinig mensen dit geluk. Wie voor zijn eigen dood voorzieningen wil treffen, moet dat zijn leven lang om goede redenen doen en juridisch bindende documenten opstellen. Twee van de belangrijkste documenten zijn de zorgmachtiging en het levenstestament:

Volmacht en zorgplicht

Dit betekent niet zorg die door een rechter is vastgesteld. Veel mensen al een volmacht voor gezondheidszorg hebben. Als een ouder bijvoorbeeld in een verpleeghuis gaat wonen en het kind zorgt voor de ontruiming van de flat en de financiën, wordt voor deze doeleinden een volmacht tot voorzorg afgegeven.

Gewoonlijk komt het in handen van de nabestaanden, maar er kunnen ook derden voor worden gekozen. De zorgmachtiging kan door iedereen in de loop van zijn leven worden opgesteld. In het document worden een of meer personen aangewezen om bepaalde delen van het leven van de betrokkene te regelen. Er zijn echter duidelijke beperkingen:

• Geldigheid: Deze volmacht eindigt met de laatste ademtocht, vanaf welk moment de nalatenschap overgaat op de erfgenamen.
• Beperking: Binnen het financiële kader is de beschikkingsbevoegdheid duidelijk beperkt. Inkomen en spaargeld moeten eerst worden gebruikt voor de kosten van residentiële zorg of verpleging. Indien aanspraak moet worden gemaakt op staatssteun, moeten eerdere intrekkingen worden bewezen.
• Beschikkingsbevoegdheid: de zorgrichtlijn geeft een persoon geen algemene beschikkingsbevoegdheid over de te verzorgen persoon. In dit opzicht verschilt de volmacht voor voogdij fundamenteel van een aangestelde voogdij, waarbij ook beslissingen kunnen worden genomen over huisvesting of vermogen, maar altijd ten gunste van de persoon die onder voogdij staat. Een onderhandse volmacht voor zorgverlening machtigt de zorgverlener bijvoorbeeld niet om een huis of een bedrijf te verkopen. Ook hiervoor zijn officiële juridische instanties nodig.

Er zijn veel geruchten over het uitvaardigen van een zorgrichtlijn. In principe wordt het echter al op jonge leeftijd gebruikt om ervoor te zorgen dat, bijvoorbeeld na een ongeval met een langere ziekenhuisopname, persoon X het huis in mag, de post mag openen of ook rekeningen mag betalen uit naam van de "verzorgde".

Ouders kunnen een dergelijke zorgmachtiging bijvoorbeeld gebruiken om te bepalen dat de beste vriend bij een ongeval gedurende een beperkte tijd voor het kind zal zorgen. Anderen kunnen bepalen dat persoon Y de dieren in naam van de verzorgde mag verzorgen en ze namens de verzorgde aan een dierenarts mag voorleggen.

De eenvoudigste vorm van een zorgmachtiging is de zogenaamde contactpersoon voor noodgevallen. Voor mensen zonder naaste verwanten geeft deze volmacht een vriend niet alleen de bevoegdheid om in geval van nood als eerste te worden ingelicht, maar ook om de kleding naar het ziekenhuis te brengen - en te worden ingelicht over de toestand.

Levend testament

Het is ongelooflijk belangrijk op elke leeftijd. In het geval van een levenstestament het is belangrijk om grondig egoïstisch te zijn en niet alleen te luisteren naar de wensen en ideeën van familieleden. Daarom moeten deze voorafgaande richtlijnen altijd doordacht, zorgvuldig en samen met een arts worden ingevuld. Het levenstestament regelt de wil van de betrokkene:

• Levensreddende maatregelen: Moeten deze worden genomen en in welke mate? Dit kan duidelijk worden omschreven. Iemand die bijvoorbeeld een kunstmatige coma aanvaardt als het medisch duidelijk is dat de levenskwaliteit in grote mate kan worden hersteld, vermeldt dit in de richtlijn vooraf. Tegelijkertijd kan hij of zij uitsluiten dat dergelijke maatregelen worden genomen indien het latere leven door massale hersenbeschadiging zou worden gekenmerkt.
• Definitie: Een goed levenstestament verduidelijkt de definitie van invaliditeit. Zo zou bijvoorbeeld amputatie van een ledemaat of blindheid ten gevolge van een ongeval worden aanvaard, maar niet dwarslaesie, waarvoor permanente verzorging van alle kanten nodig zou zijn. Iedereen kan voor zichzelf de definitie bepalen.
• Bindend: Een levenstestament moet altijd in één exemplaar worden meegenomen, maar moet bovendien veilig worden gedeponeerd bij de huisadministratie of zelfs bij een notaris. Het levenstestament is bindend. Daarom is het belangrijk deze vroegtijdig af te geven en om de zoveel jaar te controleren. De eigen opvattingen veranderen vaak, en ook de geneeskunde blijft zich ontwikkelen.

Een levenstestament, maar ook een zorgmachtiging, moeten altijd worden opgesteld op een tijdstip waarop de geestvermogens van de betrokkene nog volledig beschikbaar zijn.

Afgezien van deze twee documenten dienen nog andere punten te worden verduidelijkt:

• Orgaandonatie: Is er een orgaandonatiekaart beschikbaar? Dit moet in het levenstestament worden vermeld.
• Documenten: Belangrijke documenten zoals identiteitskaart, verzekeringskaart en geboorte- en huwelijksakten moeten veilig worden opgeborgen, evenals verzekeringspapieren en bankdocumenten. De geselecteerde personen moeten precies weten waar deze documenten zich bevinden.

Overigens doet het er in het begin niet toe of familieleden of vrienden weten waar zij worden vastgehouden. De personen die iemand het meest vertrouwt, degenen die het eerst worden geïnformeerd, moeten weten waar dergelijke documenten kunnen worden gevonden.

De identiteitskaart, de verzekeringskaart en een orgaandonorkaart worden meestal toch al in de portefeuille meegenomen. Het levenstestament kan soms ook worden opgeslagen in de noodcontacten op de smartphone. Hulpverleners en artsen zijn opgeleid om de relevante documenten op de smartphone te zoeken.

Bescherming van het gezin

Op het gebied van overlijdensverzekeringen hebben zich de laatste jaren veel veranderingen voorgedaan. Het is nu mogelijk om uw eigen begrafenis tot in de puntjes te plannen. In de zogenaamde overeenkomst voor begrafenisplanning wordt naar de volgende punten verwezen:

• Instituut: De persoon bezoekt de begrafenisondernemer van zijn keuze, bespreekt alle formaliteiten met hem of haar en plant de begrafenis. Wensen zoals crematie, een anoniem graf of de aankoop van een grafkelder worden geregeld en vastgelegd in het contract.
• Inhoud: De overeenkomst van terbeschikkingstelling kan uiteindelijk de hele uitvaartverzorging tot in de puntjes regelen. Letterlijk: een levende kiest al zijn of haar kist, bespreekt het bloemstuk, de grafsteen of het verloop van de uitvaartdienst. Het is echter ook mogelijk om een volledig anonieme begrafenis te plannen.
• Kosten: Er zijn twee mogelijkheden. Een andere mogelijkheid is de begrafenis tijdens het leven te betalen, waarbij de kosten op een trustrekening worden gestort. Een andere mogelijkheid is dat een overlijdensrisicoverzekering wordt afgesloten bij de begrafenisondernemer om de kosten te dekken. Het is belangrijk om voor geldbetalingen alleen trustrekeningen te gebruiken om er zeker van te zijn dat het geld er over misschien dertig jaar nog is.
• Belangrijk: De familie of zelfs een vertrouwenspersoon moet op de hoogte zijn van de uitvaartregeling. Een kopie van de documenten hoort thuis in de persoonlijke dossiers. In geval van overlijden wordt contact opgenomen met de begrafenisondernemer, die de vooraf geplande begrafenis uitvoert.

Deze oplossing is bijzonder interessant voor mensen wier familieleden ver weg wonen of die vrezen dat hun eigen wensen niet in aanmerking zullen worden genomen. Over het algemeen neemt de uitvaartregeling echter de last van de schouders van de nabestaanden, aangezien zij zich tijdens hun rouwproces geen zorgen hoeven te maken over de formaliteiten.

Wie dat niet wil, kan natuurlijk toch voorzieningen treffen en zijn familie ontlasten van de last van het verlies. De nadruk ligt hier op de financiële aspecten van het overlijden. Afhankelijk van het soort begrafenis, de regio en de keuze van de begraafplaats kan het zijn dat de nabestaanden meer dan 5.000 euro moeten betalen, meestal aanzienlijk meer. Enkele opties zijn als volgt:

• Trustrekening: Iedereen kan een trustrekening openen en deze een vaste bestemming geven. Op de trustrekening kan bijvoorbeeld het geld voor de begrafenis worden gestort, maar het kan pas worden aangeraakt nadat de overlijdensakte is overgelegd.
• Geoormerkte spaarrekening: ook op deze manier kunnen spaarrekeningen worden geopend. Het is belangrijk om met de bank afspraken te maken over de toegang. Een gewoon spaarboekje volstaat niet, omdat de toegang bij overlijden wordt geblokkeerd totdat een verklaring van erfrecht kan worden overgelegd. Dit duurt een paar weken. De oormerking in combinatie met het duidelijke voordeel voor begrafeniskosten maakt dit ongedaan: De bank kan het geld aan de begrafenisondernemer uitkeren - en alleen aan hem - nadat de overlijdensakte en de rekening van de begrafenisondernemer zijn overgelegd.
• Bankvolmacht: Dit is niet aan te bevelen als er geen partner is en de rekening toch gezamenlijk wordt gebruikt. De beschikkingsbevoegdheid over bankrekeningen wordt geblokkeerd zodra de bank kennis heeft gekregen van het overlijden van de rekeninghouder. Vooral voor erflaters met meerdere nabestaanden - en erfgenamen - is deze variant gevaarlijk: bij betwisting volstaat de loutere verklaring van erfrecht niet.
• Tijdelijke levensverzekering: Bijeen tijdelijke levensverzekering is het mogelijk een vaste persoon aan te wijzen die het geld ontvangt na het overlijden van de verzekeringnemer. De persoon hoeft niet noodzakelijk een familielid te zijn.
• Verzekering bij overlijden: Zij die zich van tevoren grondig informerenEen overlijdensrisicoverzekering is een andere manier om ten minste de begrafeniskosten te dekken in geval van een eigen overlijden. De verzekering kan nog op oudere leeftijd worden afgesloten. Maar hoe eerder dit het geval is, hoe lager de premies. De verzekeringnemer bepaalt de duur van de uitkering. Hoe hoog het verzekerde bedrag moet zijn, hangt af van de persoonlijke wensen voor de eigen uitvaart en de daaruit voortvloeiende kosten.
• De polissen zijn beperkt tot een vast bedrag en worden uitsluitend met de begrafenisondernemer gesloten wanneer deze de overlijdensakte van de verzekerde voorlegt. Overtollige gelden worden uitgekeerd aan de erfgenamen of, indien de overledene dit heeft bepaald, gebruikt voor grafonderhoud.

Een beetje problematisch is de dekking van minderjarige overlevenden. Een vader van een gezin kan bijvoorbeeld een levensverzekering op zijn driejarige dochter afsluiten, maar zij krijgt zelf pas toegang tot het geld als zij meerderjarig is. Er is dus een betrouwbaar persoon nodig om als trustee op te treden.

Vooral in vermogende en ruziënde families is het in dit geval gebruikelijk dat vooraf een juridisch adviseur als vermogensbeheerder wordt aangesteld. Hij of zij zorgt ervoor dat het de minderjarige kinderen aan niets ontbreekt en ziet erop toe dat het vermogen van het gezin op verstandige wijze wordt gebruikt.

Afwikkeling van de nalatenschap

Zelfs mensen die heel weinig bezitten, willen dat hun vermogen - of hun bezittingen - in goede handen terechtkomen. Wat erfopvolging betreft, is in Duitsland in de eerste plaats het erfrecht van toepassing. Zelfs met een testament kan deze wet niet noodzakelijkerwijs volledig worden ondermijnd. Het recht op een verplichte portie geldt vaak zelfs ondanks een testament.

Hoewel er in de volksmond vaak mee wordt gedreigd een persoon volledig te onterven, is dit niet mogelijk. Afhankelijk van de aanspraak op een erfenis, ontvangt de persoon altijd een deel van de nalatenschap. De nalatenschap kan evenwel verder worden geregeld dan het verplichte gedeelte:

• Testament: Uiteindelijk is het voldoende als een testament thuis wordt opgeborgen. Het is echter veiliger om zo'n die bij een notaris moet worden opgemaaktaangezien er nu ook een wettelijke controle wordt uitgevoerd. De regel is: hoe groter de nalatenschap, des te waarschijnlijker is het dat een notaris nodig zal zijn. Dit geldt vooral voor personen die land en bedrijven verlaten.
  
  Im Testament würde sich beispielsweise auch die Nachfolge im Betrieb regeln lassen. Wer nicht möchte, dass der Sohn, der sich nie für den Betrieb interessierte, den Weiterbetrieb regelt, der kann beispielsweise seinen Mitarbeiter einsetzen. Wichtig: Testamente sollten möglichst alle paar Jahre begutachtet werden. Änderungen sind stets möglich – bis zu dem Zeitpunkt, an dem der Erblasser geistig nicht mehr klar bei Verstand ist.
• Erfeniscontract: Dit is vergelijkbaar met een testament. Het wettelijk verplichte gedeelte wordt ook niet geannuleerd. Meer details kunnen echter worden geregeld via een erfovereenkomst. Zo zou een erfgenaam bijvoorbeeld bij overeenkomst kunnen afzien van zijn of haar verplichte portie. Indien bijvoorbeeld de enige erfgenamen de twee kinderen zouden zijn, die feitelijk elk in gelijke delen het huis, de goederen en het bedrijf zouden erven, zou via het erfcontract kunnen worden geregeld dat de zoon het bedrijf krijgt, maar daarvoor niet de zuster hoeft uit te betalen, en ook niet door haar hoeft te worden uitbetaald als haar aandeel op dat moment groter was. Het erfcontract moet bij een notaris worden opgemaakt. Het nadeel is dat ontbinding alleen mogelijk is als alle betrokken partijen ermee instemmen. In geval van een geschil binnen de familie is dit scenario nauwelijks denkbaar. Niemand zou vrijwillig afstand doen van een betere positie.

Heel belangrijk in deze tijd is het digitale landgoed. Het gaat daarbij niet alleen om accounts in sociale netwerken, onlinewinkels of chatportalen, maar soms ook om beloningsmogelijkheden. Een voorbeeld is het zelf uitgeven van boeken, waarmee reeds menigeen vandaag de dag zijn brood verdient. De stand van zaken:

• Persoonlijk: De rekening is persoonlijk. Het platform verneemt pas van het overlijden wanneer de betaling van de vergoeding niet meer mogelijk is als gevolg van de blokkering van de bankrekening.
• Permanent: Als een boek eenmaal is uitgegeven, kan het tot in de eeuwigheid worden verkocht. Permanente inkomsten zijn dus mogelijk, die op hun beurt deel gaan uitmaken van de nalatenschap.
• Vrijwaring: Reeds tijdens het leven moet duidelijk worden geregeld hoe het na de eigen dood verder moet met de boeken en de royalty's. Op dit punt speelt ook het auteursrecht een rol, want dat vervalt pas zeventig jaar na de dood. De exploitatierechten moeten echter van tevoren aan de erfgenaam of erfgenamen worden overgedragen.

Soortgelijke problemen doen zich voor bij vele andere verdienmogelijkheden op het internet.

Elimineer emotionele lasten

De dood hoort bij het leven, maar wordt vaak onderdrukt. Dit is tragisch, omdat stervenden en hun familieleden zich vaak beter zouden voelen als zij vóór D-day met iemand konden praten. Praat over de dood met iemand. Het is niet ongewoon dat ernstig zieke mensen en hun familieleden ruzie maken omdat zij elkaar verkeerd begrijpen. De familieleden willen niet loslaten of geloven dat ze alles moeten proberen om de stervende te redden. De stervende daarentegen is bang om hardop te zeggen dat zijn of haar grootste angst is om de dood nog langer in de ogen te moeten kijken.

Het helpt vaak om openlijk over de eigen angsten te praten. Familieleden moeten hier ook open over zijn. Hun angsten zijn ook absoluut gerechtvaardigd en niet minder gerechtvaardigd alleen maar omdat zij niet in de schoenen van de stervende staan. Een goede manier om vrede met zichzelf te hebben is om met oude vrienden of familieleden tot een vergelijk te komen om oude misverstanden uit de weg te ruimen en taken af te ronden.

Verpleegkundigen in de palliatieve zorg doen de volgende observatie: veel terminaal zieke en lijdende mensen houden vast aan het leven totdat een bepaalde persoon hen zegt dat het goed is om nu te gaan. In feite wordt dit advies doorgegeven aan familieleden. Als zij beloven dat het kleinkind dat de stervende nog één keer wil zien, morgen met hen meegaat, laat de stervende na het bezoek los en sterft vredig. Anderen willen horen dat hun flat nu is opgebroken en naar behoren is overgedragen aan de verhuurder. Of dat hun kat de eerste bloem van de vensterbank in hun nieuwe huis heeft gegooid.

Conclusie: Voorzorgsmaatregelen kunnen geruststellen

Als het louter om de eigen persoon gaat, staat het de meeste mensen nog betrekkelijk onverschillig wat er na hun laatste adem met hen gebeurt. Maar iedereen heeft iets dat belangrijk voor hem is. Iedereen is bang voor iets dat geregeld moet worden. Wie zich in een vroeg stadium bezighoudt met volmachten en zijn eigen overlijden, gaat instinctief met meer gemoedsrust door het leven.

Dit geldt niet alleen voor oude mensen of welgestelden, maar ook voor jongeren die misschien maar in een éénkamerflat wonen en al hun bezittingen in een rugzak kunnen opbergen. Wie voorzieningen treft, zorgt er ook voor dat de wensen tijdens zijn leven ook na zijn dood worden nagestreefd. Het idee dat er nog genoeg tijd is om dit te doen is onjuist, want zelfs een ongeluk kan ervoor zorgen dat dergelijke beschikkingen onmogelijk worden.