Lang Covid (post-Covid syndroom)

COVID-19 is een multi-orgaanziekte die een breed scala aan symptomen kan veroorzaken. Bepaalde symptomen kunnen lang aanhouden na een acute COVID-infectie. Lange COVID en post-COVID syndroom (PCS) werden voor het eerst beschreven tijdens de COVID-19 pandemie. Dit zijn dus recente ziektebeelden. Als de getroffenen na een periode van vier weken na een COVID-19-infectie nog steeds symptomen hebben, wordt deze aandoening lange COVID of postacute sequelae van COVID-19 genoemd. Als de symptomen langer dan twaalf weken aanhouden, spreken artsen van het post-COVID-syndroom.

De onderliggende mechanismen van het post-COVID-syndroom zijn nog niet precies bekend. Vaak wordt vermoed dat viruspersistentie na een acute infectie, auto-immuunmechanismen, langdurige ontsteking na het einde van de acute ziekte of endotheeldisfunctie aan de symptomen ten grondslag liggen. Over het algemeen zijn somatische of psychosomatische klachten in de medische voorgeschiedenis bevorderlijk voor het optreden van het lange/post-COVID-syndroom. Een hoog niveau van psychosociale stress kan ook bijdragen aan het voortduren van COVID-symptomen.

Risicofactoren voor het optreden van PCS zijn

• Biografische factoren (bijv. vrouwelijk geslacht, middelbare leeftijd)

• Reeds bestaande aandoeningen (bv. astma, psychische aandoeningen)

• COVID-19-specifieke factoren (bv. acute symptomen, hoge virale belasting)

Het risico op PCS is aanzienlijk verhoogd bij patiënten met een ernstig acuut beloop van de ziekte, in tegenstelling tot patiënten met milde symptomen in de acute fase van de ziekte. COVID-19-patiënten die in de loop van hun ziekte intensieve medische behandeling (bv. invasieve beademing) nodig hebben, kunnen als gevolg van COVID-19 pathologische orgaanveranderingen (bv. longfibrose, nierfalen) ondergaan. Deze orgaanveranderingen kunnen op zichzelf - zonder een PCS - leiden tot blijvende gezondheidsproblemen.

Kinderen

Kinderen kunnen ook getroffen worden door lange COVID of PCS. Over het algemeen lijken de ziektebeelden echter vooral bij volwassenen voor te komen. Kinderen ouder dan 10 jaar en adolescenten hebben vaker last van lange COVID-symptomen dan jongere kinderen.

Risicofactoren voor het optreden van lange COVID bij kinderen:

• Vrouwelijk geslacht

• Eerdere ziekten

• Ernstig verloop van COVID

De meeste patiënten met COVID-19 herstellen volledig na een acute ziekte. Een derde van de acuut met COVID besmette mensen blijft zelfs asymptomatisch. Patiënten die na een acute ziekte aan PCS lijden, kunnen echter een heel verschillend ziektebeloop hebben. Het klinische beeld is daarom niet uniform. PCS-symptomen leiden vaak tot een vermindering van de levenskwaliteit en hebben een negatieve invloed op het sociale en professionele leven.

De meest voorkomende symptomen van het post-COVID-syndroom zijn

De meeste PCS-klachten zijn aspecifieke symptomen. Vaak kan er tijdens de diagnose geen organisch verband voor de symptomen worden gevonden.

In het algemeen moeten post-COVID symptomen multidisciplinair gediagnosticeerd worden, d.w.z. door de relevante specialisten (bijv. neuroloog). De hoeksteen voor de diagnose van PCS is een gedetailleerde medische voorgeschiedenis en een lichamelijk onderzoek door de behandelend arts. Het lichamelijk onderzoek moet een neurologische, functionele en psychologische status omvatten.

Verdere diagnostische opties voor PCS:

• Testen op orgaanschade bij klachten

• Screening op depressie en somatisatiestoornissen

• Objectiveren van functionele beperkingen

• Testen op critical illness polyneuropathie (CIP)

Laboratoriumdiagnostiek voor PCS wordt vooral gebruikt om andere ziekten uit te sluiten (differentiaaldiagnostiek). Bij patiënten met aanhoudende klachten kan een PCR voor SARS-CoV-2 worden uitgevoerd om te differentiëren of de klachten het gevolg zijn van een langdurige actieve COVID-infectie of dat een PCS verantwoordelijk is voor de klachten.

Er zijn momenteel geen bewezen behandelingsmogelijkheden met medicijnen voor lange COVID of post-COVID syndroom. Een aantal verschillende behandelingsbenaderingen (bijv. immunoadsorptie, lipideaferese of hyperbare zuurstoftherapie) worden momenteel echter getest in klinische onderzoeken. Sommige studies melden ook een mogelijke positieve invloed van een therapeutische vaccinatie - d.w.z. een COVID-vaccinatie voor bestaande PCS-symptomen - op de symptomen. De gegevens hierover zijn momenteel echter nog schaars en daarom kunnen er geen algemene aanbevelingen worden gedaan.

In het algemeen zouden PCS-patiënten psychosociale ondersteuning en basis psychosomatische zorg moeten krijgen als dat nodig is. Momenteel zijn er al een aantal poliklinieken voor long-COVID die gespecialiseerd zijn in de behandeling van long-COVID en PCS.

Pacing

Het woord pacing verwijst naar een energiemanagementmethode die geschikt is voor de behandeling van de vermoeidheid die vaak optreedt bij bijvoorbeeld PCS. De getroffenen leren hun beschikbare energie goed te organiseren en zichzelf niet over hun individuele grenzen te duwen. Met behulp van activiteitenlogboeken of hartslag- en activiteitenmonitoren kunnen PCS-patiënten leren zichzelf niet te overbelasten.

Omgaan met

De term coping verwijst naar de inspanningen van een persoon om met een stressvolle situatie om te gaan. Lange COVID- en PCS-patiënten moeten ondersteund worden bij het ontwikkelen van geschikt copinggedrag en dit integreren in hun dagelijks leven als onderdeel van hun medische behandeling. Afhankelijk van de heersende symptomen kunnen verschillende strategieën worden gebruikt.

Na een ernstige COVID-19-ziekte treedt er vaker schade op aan organen (bv. longen, hart of nieren) dan bij een mild verloop van de ziekte. Deze schade kan gepaard gaan met bepaalde gevolgen voor de gezondheid op lange termijn.

Er zijn momenteel geen preventieve maatregelen bekend die beschermen tegen het langdurige COVID- of post-COVID-syndroom. De COVID-vaccinatie kan het risico op beide ziektebeelden verminderen, maar biedt slechts gedeeltelijke bescherming tegen langdurige COVID-symptomen in het geval van een doorbraakinfectie. De beste manier om uzelf te beschermen tegen PCS is besmetting of herinfectie met SARS-CoV-2 te voorkomen door u te houden aan infectiebeheersingsmaatregelen (bijv. grondige handhygiëne).