Cannabinoïden zijn een heterogene groep stoffen uit de Cannabis sativa of indica (hennepplant). Deze plant is een van de oudste ter wereld en werd al door de oude Egyptenaren gebruikt als huismiddel. Toen al werden de heilzame en helende eigenschappen ontdekt en onderzocht.

De plant produceert meer dan 100 verschillende cannabinoïden in de vorm van hars. Deze ingrediënten dienen voornamelijk om roofdieren af te weren en de plant te beschermen tegen micro-organismen zoals bacteriën en virussen.

De bekendste cannabinoïden zijn waarschijnlijk THC (tetrahydrocannabinol) en CBD (cannabidiol). Deze verschillen structureel van elkaar en hebben ook verschillende effecten. THC is een psychoactieve stof van de hennepplant en beïnvloedt dus de stemming, de waarneming en het bewustzijn. Daarom wordt het vaak misbruikt als een bedwelmend middel. CBD heeft daarentegen geen invloed op het centrale zenuwstelsel en wordt daarom als niet-psychoactief beschouwd. Vergeleken met THC is het als veilig geclassificeerd en wordt het nu in veel preparaten gebruikt.

Er zijn ook synthetische cannabinoïden. Deze komen niet van nature voor in de plant, maar worden kunstmatig geproduceerd.

Endocannabinoïden worden door het lichaam zelf geproduceerd en worden ook wel endogene cannabinoïden genoemd. Dit zijn endogene stoffen, meer precies arachidonzuuranalogen, die zich vastzetten op bepaalde receptoren in het endocannabinoïde systeem om te zorgen voor evenwicht in het lichaam en om verschillende fysiologische functies te beïnvloeden. Het systeem beschermt mensen en kalmeert ze in stress- of angstsituaties, remt pijn of reguleert de eetlust.

Tegenwoordig worden deze effecten bijvoorbeeld gebruikt bij pijntherapie om de pijn te verlichten of om de eetlust te reguleren bij patiënten die aan obesitas lijden. Hierbij moet worden benadrukt dat het gebruik van dergelijke preparaten nog steeds wordt onderzocht en dat ze alleen in bepaalde gevallen worden gebruikt.

Toepassingen en indicaties

Sativex® wordt beschouwd als het eerste medicijn op basis van cannabinoïden. Het werd op de markt gebracht door GW Pharmaceuticals. Het is een orale spray die THC en CBD in een verhouding van 1:1 bevat. Het wordt gebruikt om symptomen te verlichten bij patiënten die lijden aan multiple sclerose.

Multiple sclerose is een chronische ontstekingsziekte die het centrale zenuwstelsel - dat de hersenen en het ruggenmerg omgeeft - aantast en zich blijft ontwikkelen. Het is een auto-immuunziekte waarbij de zenuwcellen worden aangevallen en beschadigd door het eigen immuunsysteem van de patiënt. Getroffenen lijden onder andere aan spierkrampen en verlamming.

Met Sativex® is een medicijn ontwikkeld dat deze spierspasmen tegengaat en de symptomen van de getroffenen verlicht.

Het middel wordt echter onder strikte medische controle en instructie voorgeschreven en is, als verslavend middel, aan een recept gebonden. Het wordt voorgeschreven wanneer andere medicijnen onvoldoende effectief zijn om de spierstijfheid bij multiple sclerose te verbeteren.

In eerste instantie wordt Sativex® vier weken onder medische observatie bij de patiënt getest om de effectiviteit te kunnen beoordelen. Alleen als er na deze periode verbetering optreedt, wordt de behandeling met Sativex® voortgezet.

Het wordt gebruikt als mondspray. Het wordt onder de tong of aan de binnenkant van de wang gespoten.

Hoeveel er wordt gesprayd is individueel en hangt af van de persoon die de patiënt behandelt. Er wordt geprobeerd de dosis zo aan te passen dat de grootst mogelijke verlichting wordt bereikt met de minste bijwerkingen.

Bij het gebruik van Sativex® is het belangrijk dat telkens dezelfde maaltijdcondities worden gecreëerd, d.w.z. dat het altijd met voedsel of altijd nuchter moet worden ingenomen om hetzelfde effect te bereiken.

Cannabinoïden kunnen worden misbruikt als bedwelmende middelen, voornamelijk vanwege THC, ook bekend als hasjiesj of marihuana.

Hasjiesj komt uit het Arabisch en betekent gras. Dit verwijst naar de gedroogde hars van de cannabisplant en is dus krachtiger dan marihuana, de gedroogde bloemen of bladeren van de hennepplant. Ze worden meestal gerookt of verwerkt in de vorm van koekjes/cakes en oraal ingenomen. Ze veroorzaken bedwelmende effecten zoals euforie.

In veel landen wordt cannabis beschouwd als de meest gebruikte illegale roesverwekkende drug.

In de afgelopen jaren zijn cannabinoïden steeds meer gebruikt voor de behandeling van vele ziekten en hebben daardoor aan populariteit gewonnen. Dit gebruik is echter wereldwijd zeer controversieel, omdat het positieve effect van cannabinoïden ook zorgen baart, bijvoorbeeld wat betreft het risico op verslaving.

In Duitsland bijvoorbeeld is het voorschrijven van cannabis bevattende medicijnen voor ernstig zieke patiënten alleen toegestaan onder strikte voorwaarden.

Geschiedenis

De cannabisplant is een van de oudste medicinale planten ter wereld en wordt al duizenden jaren voor therapeutische doeleinden gebruikt door verschillende volkeren. De oudste gedocumenteerde geschriften gaan terug naar het oude Egypte, waar het medische gebruik van deze medicinale plant werd aangetoond op papyrus Ebers.

In Europa dateren de eerste geschreven therapeutische toepassingen uit 1840 en kunnen toegeschreven worden aan de Ierse arts William O'Shaughnessy.

Aan het einde van de 19e eeuw werd het onderzoek naar cannabinoïden na een lange onderbreking hervat en de Israëlische wetenschappers Yehiel Gaoni en Raphael Mechoulam slaagden er in 1964 in om de structuur van delta-9-tetrahydrocannabinol (THC) te identificeren. Mechoulam zei over zijn ontdekking: "Cannabis is een medische schatkist waarvan we de inhoud nog niet echt kennen."

Sinds de ontdekking tot op de dag van vandaag is er een verhit debat geweest over het medische gebruik van de bestanddelen van cannabis sativa, dat momenteel alleen wordt gebruikt bij zeer ernstig zieke patiënten en onder strikte observatie. Er is echter nog veel onderzoek en preciezere kennis nodig over de actieve ingrediënten en hun doseringen voordat ze als medicijn kunnen worden vrijgegeven.

De verwerking van CBD als medicijnadditief of in cosmetica is legaal in Oostenrijk en Duitsland, maar het THC-gehalte mag de grens van 0,2% in Duitsland en 0,3% in Oostenrijk niet overschrijden. In Zwitserland is de verwerking van CBD in verschillende producten legaal vanwege het niet-euphorische effect, zolang ze minder dan 1% THC bevatten.

Sativex® werd voor het eerst officieel gelanceerd in 2010 en zorgde voor een revolutie op de farmaceutische markt als het eerste medicijn dat cannabinoïden bevat. Het werd in 2011 goedgekeurd in Duitsland en Oostenrijk en in 2013 in Zwitserland. Tegenwoordig wordt het wereldwijd gebruikt voor MS-patiënten, ook in landen als Canada en het Verenigd Koninkrijk. In de VS bevindt het medicijn zich nog in fase III-onderzoek voor goedkeuring.

Dronabinol

Medicijnen die Dronabinol bevatten

Sativex, spray voor oromucosaal gebruik