Verbeteren multivitaminesupplementen en cacao-extracten de cognitieve vaardigheden van ouderen?

Wat is dementie?

Dementie is de overkoepelende term voor verschillende ziektebeelden van de hersenen, die worden gekenmerkt door een achteruitgang van de geestelijke vermogens en een progressief geheugenverlies. Het herinnerings- en concentratievermogen neemt af, en vooral het langetermijngeheugen en de verworven vaardigheden nemen af naarmate de ziekte vordert. Om de oorzaken onder te verdelen, wordt een onderscheid gemaakt tussen primaire en secundaire dementie:

• Bij primaire dementie zijn de hersenen het belangrijkste aangetaste orgaan. De symptomen worden veroorzaakt door schade aan de zenuwcellen. De meest voorkomende vorm van dementie is Alzheimer dementie. Een doorbloedingsstoornis van de hersenen kan ook een oorzaak zijn van de verminderde cognitieve prestaties; in dat geval spreekt men van vasculaire dementie.
• Secundaire dementie ontwikkelt zich als gevolg van een andere bestaande ziekte. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij verslavingsstoornissen, schildklieraandoeningen of na een traumatisch hersenletsel. Ook medicatie en een gebrek aan voedingsstoffen en vitaminen kunnen leiden tot secundaire dementie. Deze vorm van dementie kan ook weer afnemen als de oorzaak wordt verholpen, zoals het gebrek aan voedingsstoffen of de behandeling van de onderliggende ziekte.

Therapie van dementie is moeilijk

Afhankelijk van het stadium van dementie kan het vrij ingewikkeld zijn om de symptomen te verlichten. Als er een onderliggende ziekte is, moet deze altijd uitgebreid worden behandeld. Indien nodig moeten de afzonderlijke afdelingen gecoördineerd samenwerken. Vooral bij sociale terugtrekking of karakterveranderingen kunnen gedragstherapeutische maatregelen worden gebruikt. Vaak kunnen de symptomen dienovereenkomstig worden verlicht. Medicijnen kunnen nuttig zijn tegen depressieve stemmingen, na medisch advies. Om de bestaande cognitieve vaardigheden te behouden, zijn er verschillende mogelijkheden die gebruikt moeten worden om ze te trainen en te ontwikkelen. Geheugenoefeningen (bv. puzzels, raden van spreekwoorden of liedjes), mindfulnessoefeningen of coördinatieoefeningen (gymnastiek, dansen) zijn hiervoor geschikt. Door lichaamsbeweging kunnen neuronale verbindingen worden gevormd.

Bovendien worden voor de therapie talloze medicijnen en voedingssupplementen gebruikt. Aangezien vooral het gebrek aan micronutriënten een verhoogd risico vormt voor de ontwikkeling van dementie, wordt herhaaldelijk onderzoek gedaan naar het effect ervan op het behoud van cognitieve functies.

Multivitamine verbetert cognitieve vaardigheden

Het tijdschrift Alzheimer's & Dementia publiceerde onlangs de resultaten van een studie van onderzoekers van de Wake Forest University School of Medicine in North Carolina. De COSMOS-Mind Study (COcoa Supplement and Multivitamin Outcomes Study of the Mind) onderzocht of cacao-extract de cognitieve vaardigheden van oudere volwassenen verbetert in vergelijking met een in de handel verkrijgbaar multivitamine-mineraal (MVM). In onbewerkte vorm is de cacaoboon rijk aan flavanolen. Hun cognitiebevorderende effecten zijn in het verleden ondersteund door verscheidene epidemiologische en kleine klinische studies. Proeven van individuele micronutriënten, zoals foliumzuur en vitamine D, naar hun belang voor de cognitie lieten gemengde resultaten zien, maar meta-analytische reviews concludeerden dat er onvoldoende bewijs was om ze aan te bevelen.

Opzet van de studie

Aan de COSMOS-Mind studie namen 2262 proefpersonen deel met een gemiddelde leeftijd van 73 jaar, waarvan ongeveer 60% vrouw was. Ongeveer 92% onderging het basisonderzoek en de jaarlijkse vervolgonderzoeken daarna. De deelnemers leden aan leeftijdsgebonden risicofactoren zoals hypertensie, diabetes type 2 en zwaarlijvigheid. Zij werden alleen opgenomen als zij geen voorgeschiedenis van hartaanvallen of beroertes hadden, maar andere cardiovasculaire aandoeningen (transient ischaemic attack, decompensated heart failure, coronary artery bypass grafting, angioplasty en stenting) waren toegestaan. Een ander selectiecriterium was dat men in de afgelopen twee jaar geen kanker mocht hebben gehad.

De proefpersonen werden verdeeld in groepen die ofwel een multivitaminen-mineralenpreparaat (MVM), een cacaopreparaat met 500 mg flavanolen of een placebo kregen. De toewijzing gebeurde in een 2x2 gerandomiseerd design, wat betekent dat alle factoren (MVM, cacaopreparaat, MVM placebo en cacao placebo) werden gecombineerd. In totaal werden vier groepen bestudeerd en met elkaar vergeleken.

Daarbij werden de cognitieve vaardigheden van de proefpersonen telefonisch beoordeeld aan het begin van de studie, eenmaal per jaar en aan het eind van de studie over een periode van 3 jaar. Verbale vlotheid, onthouden van verhalen en omgaan met getallen werden getest.

Resultaten van de studie

De dagelijkse inname van 500 mg flavanolen vertoonde geen positieve correlatie met de cognitieve prestaties van de proefpersonen. Daarentegen bleek de dagelijkse inname van MVM wel effectief op de cognitieve vaardigheden van de proefpersonen. Vooral de globale cognitie en het episodisch geheugen verbeterden sterk, maar ook de executieve functies (mentale functies waarmee mensen hun eigen gedrag controleren met inachtneming van de omgeving) ontwikkelden zich positief. Het significante voordeel was statistisch bewezen in vergelijking met placebo, ondanks een lage z-score van 0,07 met een 95% betrouwbaarheidsinterval van 0,02 tot 0,12 bij gebruik van multivitaminen. Bij deelnemers met hart- en vaatziekten was dit effect nog meer uitgesproken met een z-score van 0,14, maar met een breder betrouwbaarheidsinterval van -0,02 tot 0,31. Dit resultaat is zeer significant, aangezien deze patiënten hoe dan ook vatbaar zijn voor een snellere achteruitgang van de cognitieve prestaties.

Volgens onderzoekster Laura D. Baker verminderde de dagelijkse inname van multivitaminen de algemene cognitieve degeneratie toch met 60%, wat overeenkomt met een vertraging van ongeveer 1,8 jaar.

Conclusie

Dementie is een langzaam progressieve ziekte die vaak pas laat wordt vastgesteld. Niet alleen het verloop en de symptomen van de ziekte, maar ook de oorzaken van dementie zijn zo divers dat de diagnose voor elke patiënt afzonderlijk moet worden gesteld en interdisciplinair moet worden behandeld. Sociale terugtrekking moet koste wat kost worden vermeden om verdere problemen te voorkomen. Cognitieve vaardigheden kunnen echter op elke leeftijd worden getraind en ondersteund, bijvoorbeeld door regelmatig geheugenoefeningen te doen om de neuronale verbindingen te versterken. Een gezonde voeding en voldoende lichaamsbeweging zijn ook belangrijk om de cognitieve vaardigheden op peil te houden.

De COSMOS-Mind studie was de eerste grootschalige, placebogecontroleerde langetermijnstudie met positieve resultaten die erop wijzen dat dagelijkse suppletie van een multivitamine-mineraal de cognitieve vaardigheden bij senioren kan verbeteren. Cacao-extract daarentegen liet zelfs na drie jaar geen verbetering van de mentale cognitie zien. Er is meer onderzoek nodig om de voordelen van deze resultaten te bevestigen en krachtige aanbevelingen te doen. Niettemin is deze studie van groot belang voor de volksgezondheid bij het vaststellen van normen ter bescherming en verbetering van de cognitieve functie bij ouderen.