Willebrand-Jürgens syndroom (Von Willebrand syndroom)

Het Willebrand-Jürgensyndroom (ook Von Willebrand-syndroom of angiohemofilie genoemd) is de meest voorkomende aangeboren stoornis van de bloedstolling, die leidt tot een verhoogde neiging tot bloeden. Er worden verschillende vormen van het Willebrand-Jürgensyndroom onderscheiden, die een kwalitatieve of storende afwijking van de Von Willebrand-factor in het bloed gemeen hebben. De Von Willebrand factor speelt een belangrijke rol bij de bloedstolling. In veel gevallen leven de getroffenen zonder noemenswaardige gezondheidsproblemen en zonder te weten dat zij de ziekte hebben.

Willebrand-Jürgens syndroom is de meest voorkomende aangeboren bloedingsstoornis. Naar schatting hebben ongeveer 800 op de 100.000 mensen de ziekte, terwijl slechts ongeveer 12 op de 100.000 aan noemenswaardige symptomen lijden. Een ernstig verloop van het Willebrand-Jürgensyndroom is uiterst zeldzaam en komt gemiddeld bij minder dan 0,3 per 100.000 mensen voor. De ziekte wordt op een autosomaal dominante manier overgeërfd, maar de ernstige varianten van de ziekte worden op een autosomaal recessieve manier overgeërfd. Vrouwen en mannen worden ongeveer even vaak door angiohemofilie getroffen.

De bloedstollingsstoornis is genoemd naar de Finse arts Erik Adolf von Willebrand (1870 tot 1949) en de Duitse arts Rudolf Jürgens (1898 tot 1961).

De oorzaak van het Willebrand-Jürgensyndroom is een kwalitatieve of kwantitatieve stoornis van de Von Willebrand-factor in het bloed. De Von Willebrand factor is een belangrijk drager en beschermend eiwit van de bloedstollingsfactor VIII. Een tekort aan de Von Willebrand-factor veroorzaakt dus een verstoring van de normale bloedstolling, wat leidt tot soortgelijke symptomen als hemofilie A (tekort aan stollingsfactor VIII) en dus tot een verhoogde neiging tot bloeden.

Naast de erfelijke vormen van de ziekte bestaan er ook verworven varianten, maar deze zijn uiterst zeldzaam. Verworven vormen komen meestal voor in de context van bepaalde auto-immuunziekten (bijvoorbeeld Purpura Schönlein-Henoch), bij hartklepafwijkingen (vooral bij aortastenose) of bij therapie met valproaat (anti-epilepticum).

Er worden drie vormen van het erfelijke Willebrand-Jürgens syndroom onderscheiden:

• Type 1: Bij deze vorm heeft de getroffen persoon een kwantitatief tekort aan Von Willebrand factor in het bloed. Ongeveer 60 tot 80 procent van de gevallen wordt geclassificeerd als type 1. De meeste getroffenen hebben slechts lichte symptomen, zodat een bijna normaal leven mogelijk is. Patiënten kunnen echter de neiging hebben om langer dan gemiddeld te bloeden en om bijvoorbeeld na operaties te bloeden. Type 1 wordt op een autosomaal dominante manier overgeërfd.
• Type 2: De getroffenen lijden aan een kwalitatieve afwijking van de Von Willebrand factor. Ongeveer 15 procent van alle gevallen van Willebrand-Jürgens syndroom is type 2. Er worden vijf verschillende subtypes van type 2 onderscheiden (A, B, C, M, N). De wijze van overerving is autosomaal-dominant.
• Type 3: dit is de zeldzaamste, maar ook de ernstigste variant van het Willebrand-Jürgensyndroom, waarbij de Von Willebrand-factor in het bloed ofwel volledig afwezig is, ofwel tot minder dan vijf procent van zijn normale concentratie is verlaagd. De wijze van overerving bij type 3 is autosomaal recessief.

De klinische presentatie verschilt van patiënt tot patiënt. De volgende symptomen kunnen wijzen op de aanwezigheid van het Willebrand-Jürgens syndroom:

• Verhoogde bloedingsneiging
• terugkerende, ernstige neusbloedingen
• langdurige bloedingen na kleine verwondingen of chirurgische ingrepen
• Langdurige menstruatie
• Bloeding in gewrichten
• De neiging om grote hematomen te ontwikkelen

Een betrouwbare diagnose van het syndroom van Willebrand-Jürgens kan alleen worden gesteld door laboratoriumonderzoek. Aangezien de standaardonderzoeken naar bloedstollingsstoornissen, zoals de snelle waarde (INR) of het bloedbeeld, in bijna alle gevallen normaal zijn, moet de activiteit van onder andere de bloedstollingsfactor VIII en het Von Willebrand-factor-antigeen met behulp van speciale onderzoeksprocedures worden bepaald.

Om een onderscheid te kunnen maken tussen de verschillende vormen van het Willebrand-Jürgensyndroom moeten zowel kwalitatieve als kwantitatieve tests van de Von Willebrand-factor worden uitgevoerd. Bepaalde methoden, zoals ELISA, multimeeranalyse of elektroforese, worden gebruikt.

Deze onderzoeken kunnen de ziekte ook onderscheiden van andere bloedstollingsziekten zoals hemofilie A.

Aangezien het syndroom van Willebrand-Jürgens vaak slechts milde symptomen veroorzaakt, is langdurige therapie meestal niet nodig. Medicijnen die acetylsalicylzuur bevatten (zoals aspirine) moeten echter worden vermeden omdat ze de werking van de bloedplaatjes remmen, waardoor de neiging tot bloeden tijdelijk toeneemt.

Overmatig menstrueel bloedverlies kan onder controle worden gehouden door hormonale anticonceptiemiddelen met een hoog progestageengehalte te gebruiken.

Profylactische toediening van desmopressine wordt aanbevolen vóór de operatie. Desmopressine veroorzaakt een verhoging van de concentratie van Von Willebrand-factor in het bloed tot vijfmaal de oorspronkelijke waarde, waardoor het risico op bloedingen kan afnemen.

Desmopressine heeft echter geen effect op het Willebrand-Jürgensyndroom type 2B - in deze gevallen worden factorconcentraten gebruikt.

Aangezien het Willebrand-Jürgensyndroom in de meeste gevallen vrij mild is, leven de meeste getroffenen zonder noemenswaardige gezondheidsbeperkingen en zonder te weten dat zij de ziekte hebben. Bij ernstige vormen van de ziekte moeten de getroffenen zich echter onthouden van extreme lichamelijke inspanning en van sporten zoals boksen, wintersport of atletiek.

Vóór operaties kan overmatig bloeden na de operatie worden voorkomen door toediening van de werkzame stof desmopressine.

Aangezien het Willebrand-Jürgensyndroom een genetisch erfelijke bloedstollingsstoornis is, kan de ziekte niet worden voorkomen.