Traumatisch hersenletsel

Een craniocerebraal trauma ontstaat bij geweld van buitenaf en resulteert in een letsel aan de hersenen.

De functie van de achterste schedel is de hersenen te beschermen tegen verwondingen door ze te omsluiten. Aan de basis staat de schedel in verbinding met de halswervelkolom. De voorste gelaatsschedel draagt de oogkas, alsmede de boven- en onderkaak.

Een groot deel van de schedelbreuken kan hersenletsel tot gevolg hebben. Anderzijds kunnen hersenschuddingen of hersenkneuzingen ook zonder gevolgen blijven. Ernstig hersenletsel kan echter ook leiden tot bloedingen in het onderliggende hersenweefsel of tot hersenkneuzingen.

De ernstigste gevolgen van een traumatisch hersenletsel zijn bloedingen in de hersenen. Dit kan onmiddellijk na het letsel gebeuren, of tot 48 uur later. Daarom moeten patiënten met hoofdletsel worden gecontroleerd en behandeld als intramurale patiënten.

Volgens schattingen worden in Duitsland jaarlijks 332 mensen het slachtoffer van een traumatisch hersenletsel. Meestal zijn deze verwondingen niet al te ernstig, maar toch bezwijken veel van de getroffenen aan de ernstige gevolgen. Vooral in de vroege volwassenheid behoren craniocerebrale letsels tot de meest voorkomende doodsoorzaken.

De oorzaak van een craniocerebraal trauma is een externe kracht, zoals een klap of een val. De beenderen van de schedel kunnen breken en als gevolg daarvan kunnen de hersenen gewond raken. In dit geval spreken we van een craniocerebraal trauma in de medische zin.

Naast hoofdpijn kunnen een aantal andere symptomen wijzen op een traumatisch hersenletsel:

• bewustzijnsstoornissen van slaperigheid tot bewusteloosheid.
• Desoriëntatie
• Verwarring
• Emotionele stoornissen zoals agressie
• Misselijkheid en braken
• Visuele stoornissen
• Ernstige draaiende duizeligheid
• Epileptische aanvallen

Artsen verdelen traumatisch hersenletsel (SHT) in drie stadia:

• Licht traumatisch hersenletsel (SHT1): kort bewustzijnsverlies (seconden tot maximaal 30 minuten, geheugenverlies voor de tijd na de gebeurtenis van minder dan 60 seconden), late effecten zijn onwaarschijnlijk
• Matig traumatisch hersenletsel (SHT2): bewusteloosheid gedurende meer dan 30 minuten, late effecten zijn ook hier zeldzaam.
• Ernstig traumatisch hersenletsel (SHT3): Langdurige bewusteloosheid, late effecten zijn te verwachten.

Meer dan 90 procent van de craniocerebrale letsels zijn van de lichte vorm (SHT1). Daarnaast is de score op de Glasgow Coma Scale (GCS) bepalend voor de ernst van het traumatisch hersenletsel. Bij deze beoordeling krijgt de getroffene een bepaald aantal punten voor bepaalde reacties waartoe hij of zij in staat is tijdens het oriënterend onderzoek op de plaats van het ongeval. Typische reacties zijn:

• Eye opening
• Reactie op pijnprikkels
• Verbale uitingen

Aan het eind worden de punten opgeteld. De beste score die kan worden gehaald is 15, de slechtste 3. Licht traumatisch hersenletsel heeft meestal een GCS-score van 13 tot 15 (matig: 9 tot 12, ernstig: 5 tot 8). Tegenwoordig wordt ook een vierde stadium onderscheiden bij craniocerebraal letsel, dat de ernstigste gevallen beschrijft (GCS-waarde 3-4).

Bij deze patiënten, die meestal buiten bewustzijn zijn, ontbreken de pupilreflexen in het begin of zijn ze duidelijk trager. In het algemeen kan worden aangenomen dat deze patiënten aanzienlijke schade hebben aan de hersenstam, die onder andere verantwoordelijk is voor het regelen van de ademhaling en de bloedsomloop.

Patiënten met een craniocerebraal trauma moeten onmiddellijk neurologisch en chirurgisch worden opgehelderd. Geschikte instellingen hiervoor zijn de spoedeisende hulpafdelingen van ziekenhuizen.

Indien het vermoeden van een craniocerebraal trauma wordt bevestigd, is het de taak van de arts na te gaan welke omstandigheden het ongeval hebben veroorzaakt. In het beste geval worden getuigen van het ongeval of paramedici ondervraagd. Het doel is het verloop van het ongeval zo realistisch mogelijk te reconstrueren om een idee te krijgen van hoe lang de gewonde bewusteloos is geweest.

De omvang van grotere botbreuken van de schedel, vooral als de afzonderlijke fragmenten tegen elkaar zijn verschoven, kan goed worden bepaald aan de hand van een röntgenfoto. Het belangrijkste aandachtspunt bij elk craniocerebraal trauma is echter het onderzoek met behulp van computertomografie (CT), aangezien dit de enige manier is om eventuele hersenbeschadigingen uit te sluiten. CT wordt beschouwd als het meest betrouwbare onderzoek onmiddellijk na het ongeval, omdat het de beste manier is om hersenbloedingen, kneuzingen en ander letsel op te sporen. Indien de CT echter geen afwijkingen vertoont, maar de ongevalsgerelateerde symptomen aanhouden, zal een MRI-scan (magnetic resonance imaging) worden besteld.

Naast deze onderzoeken zal de arts een bloedmonster nemen om de hoeveelheid bloedplaatjes (trombocyten) en andere stollingsparameters te bepalen.

Als er slechts sprake is van een licht craniocerebraal trauma, kan onder bepaalde omstandigheden worden afgezien van een verblijf in een ziekenhuis. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer er slechts sprake is van een kort bewustzijnsverlies (minder dan 15 minuten) en een geheugenverlies van minder dan 30 minuten direct na het ongeval. Voorwaarde voor deze ambulante behandeling is echter dat de CT onopvallend is en de patiënt sinds het ongeval geen klachten heeft vertoond.

Als de patiënt een ernstiger traumatisch hersenletsel heeft opgelopen, moet hij of zij gedurende ten minste 24 uur onder observatie worden opgenomen. Dit geldt met name voor patiënten die ook bloedverdunnende medicijnen (anticoagulantia) gebruiken, omdat zij een verhoogd risico lopen op een vertraagde hersenbloeding.

In zeldzame gevallen is een chirurgische behandeling door een neurochirurg nodig. Dit is alleen het geval als er een grote bloeding is om een nabloeding te voorkomen of om het omliggende hersenweefsel te ontlasten van de druk van het bloed.

De verdere behandeling van het craniocerebraal trauma hangt af van de schade die aan de hersenen is toegebracht. Gewone schedelbreuken behoeven geen speciale verdere behandeling. Ernstig hersenletsel daarentegen kan opname in een speciale kliniek of een instelling voor vroegtijdige revalidatie noodzakelijk maken.

Indien de patiënt slechts een gering craniocerebraal trauma oploopt, is de kans op complicaties zoals wondgenezingsstoornissen, infecties of secundaire bloedingen zeer gering. Het sterftecijfer is hier ook erg laag.

In het geval van een ernstig craniocerebraal trauma kan blijvende schade echter niet worden uitgesloten. Dit kunnen lichte persoonlijkheids- of geheugenstoornissen zijn, maar ook ernstige tekorten, zoals een coma vigil (apallisch syndroom).