Tandwortelontsteking

Tandwortelontstekingen worden veroorzaakt door cariës (tandbederf), dat eerst van buiten naar binnen in het tandglazuur doordringt en vervolgens doorloopt tot in het tandbeen, met irritatie van de zenuwen in de wortelholte als gevolg. In het beginstadium reageert de pijn alleen op zoete, zure, koude of warme prikkels, maar later blijft de pijn permanent.

Als gevolg daarvan ontstaat een ontsteking van de tandwortel, die soms ook een etterende tandwortel veroorzaakt. Naarmate de ziekte vordert, neemt de pijn toe. De kin en de wang zwellen op. Soms kan de pijn merkbaar zijn tot aan het oor en de ogen.

De oorzaak van tandwortelontsteking kan gevonden worden in cariës. Vroegtijdige behandeling van cariës kan voorkomen dat de cariësbacterie de tand aantast en zich zo uitbreidt naar de wortelholte. Anders zullen de zenuwen daar door de ontsteking geïrriteerd raken, wat in het ergste geval kan leiden tot het afsterven van de tandzenuw. Als de bacteriën het uiteinde van de wortel bereiken, kunnen ze zich verspreiden naar het omliggende kaakbot en het laten oplossen.

In zeldzame gevallen kan een tandwortelontsteking ook het gevolg zijn van een verwonding die jaren geleden is ontstaan. Bijvoorbeeld een klap op het kaakbeen of een val waardoor de tandstructuur afbreekt en de tandzenuw bloot komt te liggen.

Cariës alleen, dat als de oorzaak van tandwortelontsteking wordt beschouwd, veroorzaakt in het begin meestal geen pijn. Symptomen verschijnen pas wanneer de ontsteking het wortelgebied nadert.

Als er al een bacteriële aantasting en ontsteking (pulpitis) in de wortelholte (pulpa) is, is er een sterke, kloppende, voortdurende pijn. Als de pijn plotseling wegtrekt, is er geen genezing te verwachten, maar eerder blijvende schade aan de tandzenuw. Als gevolg daarvan sterft de zenuw af en ontstaat een chronische ontsteking van de tandwortel, die zich na verloop van tijd steeds verder uitbreidt naar het kaakbot en de omliggende weke delen. Het gevolg is een zwelling van de kin en de wang ("dikke wang"). De pijn kan ook gevoeld worden in delen van het hoofd.

De diagnose van tandcariës kan gemakkelijk worden herkend aan de aard van de symptomen.

Een koude test, waarbij de vitaliteit van de tand wordt gecontroleerd, kan helpen om een definitieve diagnose te stellen. Een levende tand met een ontsteking reageert gevoelig op de koude temperatuur, terwijl een dode tand geen reactie vertoont. Met een röntgenfoto kan een ontsteking van de tand en het kaakbeen worden opgespoord, die aan het uiteinde van de tandwortel schimmen ter grootte van een linze tot een erwt vertoont.

De therapie is gericht op het behoud van de aangetaste tand, wat wordt bereikt door een wortelkanaalbehandeling. Dit maakt het mogelijk de methode van tandextractie, die in het verleden vaak werd gebruikt, te omzeilen.

Om een permanente genezing te bereiken, mogen er geen bacteriën of dood weefsel in het wortelkanaal achterblijven. Om dit te bereiken worden speciale instrumenten (vijlen) gebruikt om ontstoken weefsel, dode pulpa en bacteriën uit de wortelkanalen te verwijderen. De wortelkanalen worden vervolgens gespoeld met desinfecterende oplossingen.

Daarna worden de nieuw ontstane holten afgesloten met een vulmateriaal, voornamelijk gutta-percha en afdichtingscement worden gebruikt. Gutta-percha lijkt op rubber en wordt ook gemaakt van het ingedikte melksap van tropische bomen. Als de wortelkanaalvulling klaar is, wordt de tand voorzien van een inlay of kroon. Als de wortelkanaalbehandeling niet werkt en de tandwortel opnieuw ontstoken raakt, moet zo nodig een apicoectomie worden uitgevoerd, wat vaak de laatste optie is om de tand te redden.

De prognose hangt af van het stadium van de wortelinfectie en hoe ver deze gevorderd is. Vaak kan een wortelkanaalbehandeling de tand redden.

Om een terugval na de behandeling te voorkomen, is dagelijkse mondhygiëne zeer belangrijk om te voorkomen dat cariës zich opnieuw uitbreidt. Tweemaal per jaar moet een bezoek aan de tandarts worden gebracht en ten minste eenmaal per jaar moet een professionele gebitsreiniging (PZR) worden uitgevoerd. De controle dient om mogelijke ziekten van het tandvlees en de tanden in een vroeg stadium op te sporen. Tijdens de PZR worden tandsteen, tandplak en verkleuringen verwijderd en worden moeilijk bereikbare plaatsen gereinigd.

Om tandwortelontsteking te voorkomen, is preventie het belangrijkst. Consistent poetsen met fluoridehoudende tandpasta's kan de ontwikkeling van gaatjes (cariës) voorkomen. De ruimten tussen de tanden mogen niet worden vergeten tijdens de dagelijkse reiniging, die het beste kan gebeuren met tandzijde of interdentale ragers. Professionele gebitsreiniging voorkomt dat schadelijke tandplak zich aan de tanden hecht.

Een andere preventieve maatregel is een bezoek aan de tandarts, dat twee keer per jaar moet worden afgelegd. De tandarts kan cariës en wortelaandoeningen in een vroeg stadium opsporen. Met behulp van therapie kan dan worden voorkomen dat de ontsteking zich uitbreidt. Zelfs occasionele klachten vereisen een onmiddellijk onderzoek.