Spinale stenose

Wervelkanaalstenose is een plaatselijke vernauwing van het wervelkanaal, die kan ontstaan door slijtage van de wervelkolom. Als de bloedvaten en zenuwvezels in het wervelkanaal door een vernauwing worden afgekneld, kan dit rugpijn en andere klachten veroorzaken.

Kenmerkend is pijn in de onderrug, die in hevigheid toeneemt bij het lopen en over de billen uitstraalt naar de benen. De pijn verbetert als de romp naar voren wordt gebogen.

Wervelkanaalvernauwing komt vaker voor bij oudere mensen. Het gebied van de lumbale wervelkolom wordt voornamelijk aangetast door een vernauwing van het wervelkanaal.

De meest voorkomende reden voor stenose van de wervelkolom is slijtage van de wervelkolom. Met toenemende leeftijd wordt de ruimte tussen twee wervels kleiner omdat de tussenwervelschijven die zich daar bevinden vocht verliezen en daardoor in hoogte afnemen. Als gevolg daarvan verliezen de ligamenten hun spanning en worden ze dikker, waardoor de ruggengraatsegmenten hun stabiliteit verliezen en ten opzichte van elkaar verschuifbaar worden (spondylolisthesis). Het lichaam reageert op dit proces door te proberen te compenseren door de vorming van benige randverschijnselen op de wervellichamen (osteofyten). Een vergroting van de wervelgewrichten (facetgewrichten) kan worden veroorzaakt door arthrose van deze gewrichten.

Bovendien bevordert de toenemende belasting van de basis en de bovenplaat van de wervellichamen het ontstaan van spinale stenose. Dit leidt ook tot botcompressie. Alles bij elkaar leiden deze veranderingen tot een aanzienlijke vernauwing van het wervelkanaal (centrale stenose). Indien daarentegen vooral de tussenwervelholten waardoor de spinale zenuwen naar buiten komen door de vernauwing zijn aangetast, spreekt men van laterale stenose.

Als de rompspieren niet getraind zijn, kunnen deze degeneratieve veranderingen tot ongemak leiden, omdat de wervelkolom zich in dat geval niet zelfstandig kan stabiliseren.

In zeldzamere gevallen kunnen andere oorzaken van spinale stenose aanwezig zijn:

• Vernauwing van het wervelkanaal vanaf de geboorte; in dit geval treden de klachten al op op de leeftijd van 30 tot 40 jaar.
• Vernauwing als gevolg van een spinale operatie
• Hormonale veranderingen, b.v: Ziekte van Cushing
• Botziekten, bijv: De ziekte van Paget. Deze ziekte veroorzaakt plaatselijke botombouw en botgroei, vooral in de lendenwervelkolom, het bekken of de beenderen van het boven- en onderbeen.

De algemene symptomen van wervelkanaalvernauwing zijn gevarieerd en niet erg specifiek. Ze ontwikkelen zich langzaam in de loop van maanden en verschijnen nooit plotseling.

Niet-specifieke symptomen zijn onder andere:

• Rugpijn (lumbago) in combinatie met een beperkte beweeglijkheid van de lendenwervelkolom en spierspanning in de onderrug.
• Rugpijn die vaak uitstraalt naar één kant van het lichaam en naar de benen (lumboischialgie)

Naarmate de ernst van de wervelkanaalvernauwing toeneemt, ontwikkelen zich de volgende symptomen:

• Verstoring van het gevoel in de benen
• gevoelsstoornissen in de benen, zoals branderig gevoel, vervorming, gevoel van koude, watten onder de voeten
• Zwakte in de benen
• Blaas/rectale disfunctie
• Verminderde seksuele functie

Als de ziekte al gevorderd is, treden de klassieke symptomen van spinale stenose op. De symptomen verbeteren bijvoorbeeld bij het zitten of in soortgelijke houdingen waarbij de romp naar voren wordt gebogen. Dit kan worden verklaard door het feit dat vooroverbuigen de wervelkolom rekt, waardoor het wervelkanaal wijder wordt en de druk op de zenuwen wordt verlicht. Deze symptomatologie wordt ook wel caudicatio spinalis genoemd.

Aangezien de symptomen van spinale stenose meestal niet specifiek zijn, kan de arts met behulp van beeldvormende procedures de omvang van de vernauwing vaststellen. Röntgenfoto's kunnen oorzaken opsporen zoals benige veranderingen, aanhechtingen van het wervellichaam, artrose van het wervelgewricht en ingedrukte tussenwervelschijven. Een stenose van de wervelkolom zelf kan echter niet worden opgespoord met een röntgenfoto, en daarom moet een computertomografie (CT) of magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) worden gebruikt, waarmee een vernauwing in het wervelkanaal kan worden opgespoord. Magnetische resonantiebeeldvorming heeft het voordeel boven computertomografie dat ook weke delen zoals tussenwervelschijven of zenuwwortels kunnen worden gezien. Om deze reden wordt deze onderzoeksmethode als de voorkeursmethode beschouwd.

Een andere diagnostische methode is myelografie, waarbij contrastvloeistof wordt toegediend in de durale zak die het ruggenmerg en het begin van een zenuw bedekt, en vervolgens een röntgenfoto wordt gemaakt. Voor dit onderzoek moet de patiënt zich strekken en buigen, zodat de arts kan zien waar het ruggenmerg of de zenuw beklemd is.

De meest betrouwbare onderzoeksmethode is de CT (myelo-CT), die door de contrastvloeistof meer informatie oplevert. Indien de patiënt bijvoorbeeld een pacemaker heeft, kan geen magnetische resonantie beeldvorming worden uitgevoerd, zodat myelografie en myelo-CT moeten worden gebruikt. Het is ook nuttig om een myelo-core spin onderzoek uit te voeren.

Aan de hand van een neurologisch onderzoek kan de mogelijke omvang van de zenuwbeschadiging worden vastgesteld. Laboratoriumonderzoek (bloedonderzoek, onderzoek van het hersenvocht) toont aan of andere ziekten de oorzaak van de symptomen zijn.

De omvang van de klachten bepaalt de vorm van de therapie. Bijvoorbeeld, de mate van vernauwing heeft geen duidelijke relatie met het ongemak.

De beslissing om al dan niet operatief te werk te gaan, hangt af van de vraag of de rugpijn van de wervelkanaalstenose op de voorgrond staat, dan wel of er reeds zenuwschade aanwezig is. In het laatste geval is een operatie noodzakelijk om te voorkomen dat de zenuwschade zich uitbreidt.

Fysiotherapie kan helpen de symptomen te verlichten door de rompspieren te trainen. Daarnaast zijn er speciale loopoefeningen en nuttige tips voor het dagelijks leven. Als de pijn echter heviger is, moet een pijntherapie met medicijnen worden overwogen. Het dragen van een korset kan ook nuttig zijn, omdat het overmatige kromming van de lendenwervelkolom naar achteren en de daarmee gepaard gaande vernauwing van het wervelkanaal tegengaat. Er moet echter op worden gelet dat het korset niet permanent wordt gedragen, omdat dit kan leiden tot een regressie van de rompspieren. Sommige artsen bevelen ook acupunctuurtherapie aan om de pijn te verlichten. Als de rugpijn ernstig is, kunnen een plaatselijk verdovingsmiddel en cortisone rechtstreeks in het ruggenmergkanaal worden toegediend (epidurale infiltratie) om de pijn te verlichten. Cortisone kan de druk die de zwelling en ontsteking van de zenuw veroorzaakt voor een bepaalde tijd ongedaan maken.

In sommige gevallen moet spinale stenose operatief behandeld worden. Het doel is hier de druk van de zenuwvezels te halen (decompressiechirurgie). Een van de vele chirurgische ingrepen is de gedeeltelijke of volledige verwijdering van de wervelboog (hemilaminectomie of laminectomie). Dit wordt vooral gebruikt wanneer:

• Zenuwafwijkingen zoals verlamming, gevoelloosheid of disfunctie treden op.
• De activiteit wordt beperkt door de klachten, zoals beperking van het vermogen om te lopen of van het werk dat wordt verricht
• De abdominale pers voor defecatie wordt verhinderd ten gevolge van de hevige pijn

Afhankelijk van de oorzaak kan voor de behandeling ook gebruik worden gemaakt van implantaten, die qua werking lijken op mechanische afstandhouders tussen de werveluitsteeksels en daardoor het wervelkanaal vrij houden. Soms wordt de wervelkolom ook verstijfd in het vernauwde gebied (dorsale fusie).

Wervelkanaalvernauwing gaat langzaam over en kan op verschillende manieren worden behandeld. De oorzaken van de stenose kunnen echter niet worden weggenomen. De stenose van de wervelkolom kan echter met behulp van conservatieve therapie gedurende enkele jaren worden gestabiliseerd. Op die manier ervaren de getroffenen verlichting van de symptomen zonder hun levensstijl te hoeven beperken.

De resultaten van een operatie zijn in de meeste gevallen positief, omdat het in de meeste gevallen goed gaat. Niettemin moet onmiddellijk na het einde van de therapie (conservatief of chirurgisch) worden begonnen met fysiotherapeutische maatregelen of, zo nodig, pijnbestrijding.