Sepsis

Sepsis, ook bekend als bloedvergiftiging, is een kritieke ziekte die wordt veroorzaakt door een overmatige afweerreactie op een infectie. Sepsis moet altijd worden behandeld op een intensive care zodat er onmiddellijk kan worden ingegrepen als er plotseling orgaanfalen optreedt. Als de oorzaak niet infectieus is, maar bijvoorbeeld brandwonden, wordt het SIRS (systemisch inflammatoir reactiesyndroom) genoemd. Bij sepsis daarentegen kan een infectie altijd worden aangetoond of op zijn minst worden vermoed.

Theoretisch kan elke infectie sepsis veroorzaken. De meest voorkomende oorzaken in dalende volgorde zijn echter infecties in de luchtwegen (vooral longontsteking), de buikorganen, de bloedbaan, nieren en urinewegen, huid-/zacht weefsel en herseninfecties. Buizen die door artsen in het lichaam worden ingebracht (blaaskatheters, vaatkatheters) kunnen ook geïnfecteerd raken. De veroorzakende ziekteverwekkers zijn voornamelijk bacteriën, maar zelden ook schimmels, virussen of parasieten.

De vrijgekomen componenten van deze ziekteverwekkers komen tijdens sepsis in contact met afweercellen, waardoor een overmatige ontstekingsreactie op gang komt.

De sterke ontstekingsreactie tijdens sepsis veroorzaakt verschillende kritieke problemen. Van milde ontstekingen weten we dat het getroffen gebied warm, gezwollen en rood wordt. Dit komt door de verwijding van de bloedvaten door signaalstoffen van de afweercellen. Het voordeel hiervan is dat de afweercellen zich beter kunnen verspreiden in het weefsel waar ze nodig zijn. Bij sepsis treedt dit effect ongecontroleerd in het hele lichaam op. De bloedvaten verwijden zich zodanig dat de bloeddruk sterk daalt. Tegelijkertijd trekt water het weefsel in (oedeem) en is daardoor afwezig in het bloed, waardoor de bloeddruk verder daalt en het risico op het ontwikkelen van een circulatoire shock (septische shock) toeneemt. Bovendien zijn afweerreacties over het algemeen zeer sterk gekoppeld aan bloedstolling. Wat echter nuttig is in het geval van een kleine bloeding, kan gevaarlijk worden in het geval van sepsis. Dit komt omdat het bloed in de bloedvaten kan stollen, waardoor de bloedstroom naar de organen wordt belemmerd. Enerzijds kan dit leiden tot orgaanfalen, anderzijds worden belangrijke stoffen voor de bloedstolling verbruikt, wat vervolgens de neiging tot bloeden vergroot (consumptiecoagulopathie).

Orgaanfalen manifesteert zich verschillend afhankelijk van de aangetaste organen. Als het hart is aangetast, kan het niet meer zoveel bloed pompen en wordt de bloedtoevoer naar het lichaam verder belemmerd. In het geval van longfalen wordt het zuurstoftransport in het bloed belemmerd en treedt kortademigheid op. In de hersenen uit de ziekte zich meestal in een verminderd bewustzijn. Bij nierfalen stopt de urineproductie en kunnen afvalstoffen niet meer worden uitgescheiden. Bij leverfalen kan het lichaam geen belangrijke bloedproteïnen meer aanmaken, wat onder andere de bloedstolling verstoort. Het spijsverteringskanaal kan worden aangetast door bijvoorbeeld darmverlamming, waardoor ontlasting zich ophoopt in het lichaam (ileus).

Daarnaast zijn ook de symptomen van de uitlokkende onderliggende ziekte aanwezig, zoals pijn bij het plassen in het geval van een urineweginfectie of hoesten in het geval van een longontsteking.

Om de bacterie op te sporen wordt een bloedmonster genomen in een voedingsvloeistof (bloedkweek). Hierin kan de ziekteverwekker zich binnen twee tot drie dagen vermenigvuldigen en kan worden getest of een verandering in de antibioticatherapie nodig is. Het kan bijzonder praktisch zijn om meerdere bloedmonsters van verschillende plaatsen te nemen. Hoewel dit onaangenaam kan zijn, biedt het het voordeel dat een vals-positief resultaat door besmetting bijna onmogelijk is als dezelfde bacteriën in alle bloedmonsters even snel groeien.

Het is ook belangrijk om de bron van de infectie te vinden (focaal zoeken). Een longontsteking kan bijvoorbeeld zichtbaar worden gemaakt met röntgenfoto's, de buik- en bekkenorganen met echografie en het hart met een slik-echografie. Het kan ook nuttig zijn om urine, longafscheidingen en bloed te onderzoeken. De hersenen worden gevisualiseerd met computertomografie en het hersenvocht wordt verwijderd en onderzocht door middel van een ruggenprik. In geval van twijfel worden ook ingebrachte buisjes (bijv. "centrale veneuze katheter" of "port-a-cath") verwijderd en opgestuurd voor microbiologisch onderzoek.

Vooral de ontstekingswaarden in het bloed zijn belangrijk (CRP, IL-6, PCT). Op verschillende tijdstippen is er een stijgende of dalende dynamiek, wat het gemakkelijker maakt om de trend te beoordelen. Zuurstoftekort in de organen leidt tot een toename van melkzuur (lactaat), dat ook in het bloed kan worden gedetecteerd. Natuurlijk zijn er ook veel andere waarden die informatie kunnen geven over stolling, bloedcellen en orgaansystemen.

Antibioticatherapie wordt onmiddellijk gestart nadat de bloedkweken zijn afgenomen (detectie van bacteriën in het bloed), d.w.z. voordat de bacteriën worden gedetecteerd. Het is vooral belangrijk om geen tijd te verliezen. De antibiotica die hiervoor worden gekozen, zijn de antibiotica waarvan de ervaring heeft geleerd dat ze het meest effectief zijn. Deze kunnen nog worden gewijzigd als na detectie van de bacteriën (na twee tot drie dagen) blijkt dat een ander antibioticum effectiever is. De duur van de behandeling is meestal maximaal zeven tot tien dagen.

Antibiotica worden niet gebruikt voor schimmels en virussen, omdat ze alleen effectief zijn tegen bacteriële ziekten. De behandeling van de infectiehaard hangt af van de onderliggende ziekte. Zo kunnen purulente infectiehaarden (abcessen) worden verwijderd.

In het geval van een circulatieshock is het belangrijk om vloeistoffen toe te dienen in de vorm van zoutoplossingen via de ader. Dit kan het volumetekort in het bloed verbeteren. Stoffen die gerelateerd zijn aan adrenaline worden ook gebruikt. Deze verhogen de bloeddruk door de bloedvaten te vernauwen en kunnen de pompfunctie van het hart gedeeltelijk verbeteren.

Bij ademnood wordt in eerste instantie zuurstof toegediend via een "neuscanule" of masker. Bij ernstig longfalen moet er echter een buis rechtstreeks in de longen worden ingebracht (intubatie) om de ademhaling mechanisch te ondersteunen.

Bij nierfalen kan de nierfunctie indien nodig worden vervangen door een machine. De afvalstoffen in het bloed worden gefilterd via een membraan.

Om bloedstolsels te voorkomen, worden regelmatig trombose-injecties gegeven in het vetweefsel (meestal in de buik of de benen). Er kunnen ook trombosekousen worden gebruikt.

Voeding tijdens sepsis wordt meestal toegediend via een nasogastrische sonde na een korte voedingspauze. Een plastic slangetje wordt meestal via de neus in de maag ingebracht.

Ongeveer één op de vier tot vijf patiënten overlijdt binnen 30 dagen na het begin van sepsis. In het geval van septische shock stijgt het sterftecijfer tot ongeveer 30%.

Kritieke ziekte polyneuropathie (CIP) kan optreden na het overleven van sepsis met een verblijf op de intensive care. Dit wordt gekenmerkt door gevoelsstoornissen in handen en voeten en spierzwakte in de ledematen. De symptomen verbeteren slechts langzaam vanzelf en kunnen niet worden verlicht met medicijnen.

Er zijn vaccinaties beschikbaar tegen sommige van de veroorzakende infecties, zoals influenza (griepvirussen), pneumokokkenbacteriën en meningokokkenbacteriën. Vroegtijdige opname in het ziekenhuis of vroegtijdige overplaatsing naar een intensive care afdeling en onmiddellijke start van de behandeling zijn belangrijk om een fatale afloop te voorkomen.