Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's)

Wat wordt bedoeld met seksueel overdraagbare aandoeningen?

Seksueel overdraagbare aandoeningen worden overgedragen via geslachtsgemeenschap. Vooral mensen die relatief vaak van seksuele partner veranderen, lopen het risico een seksueel overdraagbare aandoening op te lopen. De beste manier om een infectie te voorkomen is het nemen van beschermende maatregelen, zoals het gebruik van condooms. De meeste seksueel overdraagbare aandoeningen zijn te genezen en hebben een goede prognose, maar een vroege diagnose is noodzakelijk voor een succesvolle behandeling. Aangezien de verschijnselen van de meeste seksueel overdraagbare ziekten zich betrekkelijk laat openbaren, is een vroege diagnose helaas niet altijd mogelijk.

Wat zijn seksueel overdraagbare aandoeningen?

SOA's zijn specifiek vijf seksueel overdraagbare aandoeningen:

- Syfilis (lues)

- Gonorroe (gonorroe)

- Ulcus molle

- Lymphogranuloma inguinale

- Granuloma venereum

Voor deze ziekten gold tot 2001 een aangifteplicht. Tegenwoordig zijn alleen HIV en syfilis meldingsplichtige seksueel overdraagbare aandoeningen. Hoewel veel mensen de termen "seksueel overdraagbare aandoeningen" en SOA's als synoniemen gebruiken, moet worden opgemerkt dat SOA's verwijzen naar vijf specifieke seksueel overdraagbare aandoeningen.

Wat zijn de seksueel overdraagbare aandoeningen?

De meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen zijn:

Chlamydia infecties

Chlamydia-infecties behoren tot de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen bij zowel mannen als vrouwen. Chlamydia is een bolvormige bacterie die alleen binnen het lichaam kan worden overgedragen. Bovendien kunnen deze bacteriën alleen overleven in menselijke cellen. In veel gevallen geeft een chlamydia-infectie echter geen aanleiding tot symptomen, waardoor ze vaak onopgemerkt blijft. Daardoor bestaat het risico dat een permanente infectie ontstaat en de bacterie zich zonder problemen kan vermenigvuldigen.

Chlamydia kan meestal goed worden bestreden met een geschikte antibioticakuur, waarbij ook rekening moet worden gehouden met de behandeling van de seksuele partner, om een nieuwe besmetting door de partner te voorkomen. Om de volledige eliminatie van ziekteverwekkers in het lichaam vast te stellen, moet enkele weken na het begin van de therapie, en na drie maanden, een uitstrijkje worden gemaakt en onderzocht worden op chlamydia. Bovendien moet de getroffen persoon ook worden onderzocht op de aanwezigheid van andere seksueel overdraagbare aandoeningen, aangezien chlamydia-infecties andere infecties in de hand werken.

Gonorroe

Gonorroe is een seksueel overdraagbare aandoening die wordt veroorzaakt door bolvormige bacteriën, namelijk gonokokken (Neisseria gonorhoeae). Deze bacteriën infecteren vooral de geslachtsorganen en de urinewegen, maar kunnen ook de keel infecteren door orale seks en het rectum door anale seks. Zowel bij mannen als bij vrouwen kunnen de infecties opstijgen naar de inwendige geslachtsorganen, wat kan leiden tot onvruchtbaarheid. Ook bij gonorroe is een verloop zonder ziekteverschijnselen mogelijk, waardoor de infectie vaak niet wordt opgemerkt. Wanneer echter een witgele afscheiding uit de uitwendige geslachtsorganen wordt waargenomen, kan dit wijzen op gonorroe. Gonorroe kan ook uitgroeien tot een chronische ziekte.

Een infectie met gonokokken kan in de meeste gevallen zeer goed met antibiotica worden behandeld. Het is ook belangrijk om de seksuele partner te behandelen om een nieuwe infectie te voorkomen. Het succes van de behandeling moet ook een paar weken na het begin van de therapie worden gecontroleerd door een uitstrijkje te maken.

Genitale herpes

Deze ziekte wordt veroorzaakt door het herpes simplex virus type 2 en tast vooral de inwendige en uitwendige geslachtsorganen aan. Bovendien kan het virus soms herpesblaasjes in de mondstreek veroorzaken.

Kenmerkend voor het herpesvirus is dat het zich terugtrekt in de cellichamen van bepaalde zenuwen (achterwortelganglia) en daar jarenlang of zelfs tientallen jaren latent aanwezig kan blijven, d.w.z. zonder dat het symptomen veroorzaakt. Het herpesvirus wordt daar gereguleerd door het immuunsysteem, waardoor er geen ziekteverschijnselen optreden. Wanneer deze controle echter uit evenwicht raakt, bijvoorbeeld door een andere infectie, stress of UV-straling, is een hernieuwde activering (reactivering) van het herpesvirus en een hernieuwd optreden van de symptomen mogelijk. Hoewel een volledige eliminatie van het virus met antivirale geneesmiddelen niet mogelijk is, kunnen in ieder geval de symptomen van reactivatie en de uitbreiding van de herpesblaasjes worden verminderd. Antivirale middelen die geschikt zijn voor de behandeling van een herpesinfectie zijn aciclovir, valaciclovir en famciclovir, die over een periode van ten minste vijf dagen moeten worden ingenomen. Daarnaast kunnen pijnstillende medicijnen of rustgevende baden helpen om de symptomen te verlichten.

HIV-infectie/AIDS

AIDS is een levensbedreigende ziekte die het gevolg kan zijn van een HIV-infectie. In principe kan het HI-virus via alle lichaamsvloeistoffen worden overgedragen, maar het aantal virusdeeltjes is relatief groot, vooral in bloed en sperma. Het HI-virus kan meestal het lichaam binnendringen via de kleinste slijmvliesbeschadiging en zich daar vermenigvuldigen in cellen van het immuunsysteem. Een belangrijke factor die de infectie bevordert, is de concentratie van het HI-virus in de desbetreffende lichaamsvloeistof.

Om een HIV-infectie op te sporen, wordt het bloed van de getroffen persoon onderzocht op specifieke antilichamen. Hier moet rekening worden gehouden met het zogenaamde "diagnostic window": de antilichamen kunnen pas ongeveer 6-12 weken na de infectie worden opgespoord. U moet zo spoedig mogelijk na een mogelijk contact met het HI-virus een controleonderzoek ondergaan en in verband met het diagnostische venster na ongeveer drie maanden opnieuw worden onderzocht. Tot de definitieve uitslag bekend is, moet in ieder geval anticonceptie worden gebruikt.

Als u vermoedt dat u met HIV bent besmet, moet u binnen 72 uur postexpositieprofylaxe nemen. In ieder geval moet een bezoek worden gebracht aan de spoedeisende hulp, waar gewoonlijk wordt begonnen met een antivirale therapie van enkele weken.

Helaas kan HIV-infectie of AIDS in principe niet worden genezen, maar het verloop van de ziekte kan wel positief worden beïnvloed door de ziekte zo snel mogelijk te diagnosticeren en te behandelen. Intussen bestaan er medicinale behandelingsmethoden die de vermenigvuldiging van het virus kunnen onderdrukken, waardoor de levenskwaliteit van de getroffenen verbetert.

Genitale wratten (condyloma's)

Condylomen (genitale wratten) ontstaan door infectie met het humaan papillomavirus (HPV). Naast genitale wratten kan dit virus ook de ontwikkeling van carcinomen van de geslachtsorganen bevorderen, met name baarmoederhalskanker of peniskanker. Bovendien kan de ontwikkeling van tumoren in de anale streek ook worden bevorderd door HPV.

Genitale wratten zien er bloemkoolachtig of plat uit. Ze komen het vaakst voor op de penis of de schaamlippen, maar kunnen ook in de anale streek voorkomen. In zeldzame gevallen worden condylomen ook in de mond of keel aangetroffen.

De condylomata kunnen plaatselijk worden behandeld met podofyllotoxine in de vorm van zalven (bv. Wartec®) of oplossingen (bv. Condylox®) of met imiquimod (Aldara®). Bovendien kunnen genitale wratten ook operatief worden verwijderd, met lasertherapie, behandeling met elektrische stroom of met vloeibare stikstof. Ook in dit geval moet de seksuele partner worden onderzocht op infectie met het humaan papillomavirus.

Intussen is ook vaccinatie tegen de meest voorkomende vormen van het virus mogelijk. Dit wordt vooral aanbevolen voor meisjes voordat zij seksueel actief worden, maar ook jongens moeten worden gevaccineerd voor een betere bescherming van de algemene bevolking.

Syfilis

Syfilis (lues) is ook een seksueel overdraagbare aandoening en wordt veroorzaakt door de bacterie Treponema pallidum. De incidentie van de ziekte neemt toe, vooral de laatste jaren. Nadat de bacterie zich plaatselijk via de bloedbaan heeft verspreid, kan hij een algemene infectie veroorzaken. Een infectie met Treponema pallidum wordt het best behandeld met penicilline. Indien de patiënt echter allergisch is voor penicilline, kunnen ook andere antibiotica worden gebruikt, zoals macroliden (bv. erytromycine) of tetracyclinen (bv. doxycycline).

Hoe kunnen seksueel overdraagbare aandoeningen worden voorkomen?

De belangrijkste maatregel om besmetting met seksueel overdraagbare ziekten te voorkomen is "veilig vrijen", d.w.z. bijvoorbeeld het gebruik van condooms. Het is belangrijk om van bij het begin een condoom te gebruiken, ook tijdens anale of orale seks.

Wanneer is een bezoek aan de dokter nodig?

Je moet zeker naar een dokter gaan als

- de bovenvermelde symptomen optreden.

- u onbeschermde geslachtsgemeenschap heeft gehad en infectie met een seksueel overdraagbare aandoening wilt uitsluiten.

- u meer informatie wilt over preventie (veiliger seks) of de infecties zelf.