Scheur in de achillespees (achillespeesruptuur)

De achillespees is een grote pees die de kuitspieren verbindt met de benige structuren van de hiel. Deze pees kan scheuren, vooral in de context van sportblessures.

Een onevenredig groot aantal mannen wordt getroffen door achillespeesrupturen: De oorzaak ligt waarschijnlijk in een risicovoller gedrag tijdens sportactiviteiten. De piekleeftijd voor dit soort letsel ligt tussen het derde en vierde decennium van het leven.

Na een korte diagnostische procedure wordt in de meeste gevallen naar een chirurgische behandeling gestreefd om de genezing van het letsel te optimaliseren. Alternatief kunnen conventionele procedures worden gebruikt om chirurgie te vermijden. Dankzij hoogwaardige chirurgische methoden is de prognose tegenwoordig zeer goed.

Direct trauma de meest voorkomende oorzaak

90% van de achillespeesrupturen zijn te wijten aan indirect trauma. Dit zijn typische sportblessures waarbij de pees wordt overbelast door een snelle start of bij het op en neer springen. Vooral sporten met vaak wisselende stapsequenties zijn voorbestemd voor achillespeesruptuur. Hiertoe behoren balsporten zoals voetbal of tennis.

Indirect trauma en open verwondingen zijn zeldzaam

De overige achillespeesrupturen worden veroorzaakt door direct trauma, d.w.z. door een slag, stoot of schop tegen de pees die onder spanning staat. Een open letsel met doorsnijding van de pees is uiterst zeldzaam, maar is vooral mogelijk in het kader van een polytrauma bij verkeersongevallen of arbeidsongevallen.

Degeneratieve veranderingen worden vaak overschat

Lange tijd werd ook gesproken over degeneratieve veranderingen, d.w.z. de veroudering van de pees in de loop van het leven, als oorzaak. De reden voor deze beoordeling was het feit dat gescheurde pezen die onder de microscoop werden onderzocht, gewoonlijk ook tekenen van slijtage vertoonden. Vandaag de dag is het echter duidelijk dat slijtage alleen geen belangrijke trigger is voor een achillespeesruptuur. Hoewel dit in de loop der jaren bij iedereen voorkomt en kan worden verergerd door overmatige sportbeoefening en andere belastingen, leidt het niet tot een verminderde treksterkte van de pees.

Omdat het een zeer grote en sterke pees is, gaat de breuk ervan gepaard met een luide, waarneembare knal of slag. Als gevolg daarvan, is er een onmiddellijk krachtverlies in de voet. Het vermogen om te lopen kan worden gehandhaafd, maar op de tenen staan is niet meer mogelijk. Er kan pijn optreden, maar die hoeft niet per se heel ernstig te zijn, zelfs niet als het letsel ernstig is.

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De diagnose kan meestal worden gesteld door de typische symptomen te beschrijven. Bij het klinisch-fysisch onderzoek kan vaak een deuk boven de hiel worden gevoeld, op voorwaarde dat de zwelling van de voet nog niet is opgetreden. Bovendien vallen bepaalde reflexen in het gebied van de voet uit, omdat de kracht van de kuitspieren niet meer op de voet kan worden overgebracht.

Schijnonderzoek alleen in uitzonderlijke gevallen

Hoewel een medisch onderzoek meestal achterwege kan blijven, zijn sonografie (echografie) of magnetische resonantie beeldvorming (MRI) het meest geschikt. Met echografie wordt het verloop van de pees in beeld gebracht, en in het geval van een scheur is een duidelijke kloof zichtbaar. De MRI is veel nauwkeuriger in het onderzoek, zodat zelfs kleine scheurtjes en structurele veranderingen zeer goed in beeld kunnen worden gebracht.

Eerste hulp bij achillespeesruptuur

De eerste hulp bij een achillespeesruptuur bestaat uit het wegnemen van de druk van de voet. Bovendien moet het gebied boven de hiel worden gekoeld en gestabiliseerd met verband. Een verhoogde positie helpt om de pijn te verlichten. Na de eerste behandeling moet snel specialistisch onderzoek en behandeling worden gezocht.

Therapie-opties: chirurgisch of conservatief

De behandeling bij uitstek is een chirurgische behandeling gevolgd door immobilisatie. Vooral bij oudere patiënten of bij patiënten met bijkomende ziekten die een operatie riskant maken, kan een conservatieve therapie worden toegepast.

Conservatieve therapie

Voor een succesvolle conservatieve therapie mogen de uiteinden van de gescheurde pees niet meer dan een centimeter uit elkaar liggen. Daarom moet een echografie of een beeldvorming met magnetische resonantie worden uitgevoerd voordat deze behandelingsoptie wordt toegepast.

Als conservatieve therapie een optie is, wordt de voet geïmmobiliseerd met een gipsspalk. Na een paar dagen wordt de spalk verwijderd en wordt een speciale schoen met een verhoogde hiel aangetrokken. Hierdoor kan de voet weer volledig worden belast, wat een vroege mobilisatie mogelijk maakt. De hoogte van de hiel wordt geleidelijk verminderd tot hij volledig kan worden verwijderd.

Om genezing te bevorderen en vroege mobilisatie te bereiken, moet fysiotherapie ook worden gebruikt als ondersteunende maatregel. Om het succes van de therapie te controleren, moet een regelmatige follow-up met behulp van echografie worden uitgevoerd. Op die manier kan, indien nodig, in een vroeg stadium met een chirurgische behandeling worden begonnen.

Chirurgische therapie

Bij een chirurgische behandeling wordt de pees opnieuw verbonden met een speciale hechting. Deze hechting kan ook worden verstevigd door de aangrenzende spiervliezen (fascia) erbij te betrekken. De operatie kan zowel open als minimaal invasief worden uitgevoerd. De minimaal invasieve optie heeft natuurlijk het voordeel dat het weefsel gespaard blijft en er dus een snellere genezing kan worden bereikt.

Daarna wordt de hele voet geïmmobiliseerd met een gipsspalk. Gedurende deze tijd moet het bloed met medicijnen worden verdund om de vorming van een bloedstolsel te voorkomen. Net als bij de conservatieve therapie is het de bedoeling de voet zo snel mogelijk te mobiliseren. De speciale schoen met de verhoogde hiel wordt ook hier gebruikt.

Indien goed behandeld, is de prognose van een achillespeesruptuur zeer goed. Slechts zelden komen infecties, stoornissen van de bloedsomloop of beperkingen van de beweeglijkheid van de enkel voor. Om het genezingsproces te optimaliseren, mag niet met sportactiviteiten worden begonnen tot ten minste twaalf weken na de breuk. Sportwedstrijden moeten gedurende ten minste zes maanden worden vermeden.

Vooral bij conservatieve therapie (niet-chirurgisch) komt re-ruptuur (hernieuwde scheuring van de pees) relatief vaak voor, in 5 tot 18% van de gevallen om precies te zijn. Bij de chirurgische optie treedt herruptuur slechts in 2% van de gevallen op. Vanwege de betere prognose wordt chirurgische therapie ook beschouwd als de behandeling van eerste keuze.