Refluxziekte - symptomen, oorzaken, diagnose

Internationale classificatie (ICD)	K21.-

Basis

Reflux oesofagitis (refluxziekte) is een ontsteking van de slokdarm. De ziekte wordt veroorzaakt door het terugstromen van zuur maagsap (zure reflux) in de slokdarm. Een veel voorkomende oorzaak van zure reflux is het falen van de slokdarmsfincter (sluitspier aan de ingang van de maag). De aandoening is in de volksmond ook bekend als chronisch maagzuur.

De ontsteking treft vooral het onderste deel van de slokdarm, aangezien dit deel rechtstreeks in de maag uitkomt. Bij chronische reflux oesofagitis (recidiverende oesofagitis) bestaat het risico dat slokdarmkanker zich na verloop van tijd ontwikkelt als gevolg van het voortdurende ontstekingsproces.

Ongeveer één op de vijf mensen in de westerse geïndustrialiseerde landen lijdt aan refluxziekte. Alle leeftijdsgroepen - ook baby's en kinderen - kunnen worden getroffen. Uit waarnemingen blijkt dat zowel de frequentie van reflux oesofagitis als de frequentie van de zeldzame secundaire ziekte slokdarmkanker toeneemt.

Oorzaken

De oorzaak van refluxziekte is een defect van de slokdarmsfincter (sluitspier tussen maag en slokdarm), die ervoor zorgt dat de zure maaginhoud terugstroomt in de slokdarm. Door de voortdurende blootstelling aan maagzuur ontwikkelt zich een chronische ontsteking van het slokdarmslijmvlies.

Reflux oesophagitis kan verschillende oorzaken hebben:

De slokdarmsfincter (sluitspier tussen de maag en de slokdarm) is te zwak en sluit daardoor niet voldoende.
De opening van de slokdarm door het middenrif is te groot.
De sluiting van de maag naar de slokdarm wordt verhinderd door anatomische omstandigheden.

De precieze reden waarom de sluitspier tussen de maag en de slokdarm bij sommige mensen te zwak is, is nog niet bekend. Het is echter bekend dat bijkomende factoren zoals zwaarlijvigheid, nicotine, alcohol en speciale medicatie het risico op reflux oesofagitis verhogen.

Bovendien kan refluxziekte optreden bij vrouwen tegen het einde van de zwangerschap, omdat de maag door de ongeboren baby naar boven wordt geduwd, waardoor een deel van de maaginhoud terugstroomt in de slokdarm. Ongeveer één op de twee vrouwen heeft last van reflux oesophagitis in het laatste trimester van de zwangerschap.

Symptomen

Een kenmerkend symptoom van reflux oesofagitis is brandend maagzuur. Dit is een brandende pijn die van achter het borstbeen naar boven uitstraalt. Brandend maagzuur komt vooral 's nachts voor wanneer men slaapt, omdat de persoon dan plat in bed ligt, waardoor het maagsap gemakkelijker terug in de slokdarm kan stromen.

Daarnaast kunnen de volgende klachten een teken zijn van refluxziekte:

Een drukkend gevoel in de borstkas (achter het borstbeen)
Het opboeren van lucht
Een zeepachtige of zoute smaak in de mond na oprispingen
Ongemak bij het slikken
Misselijkheid en braken
Brandend maagzuur
Terugvloeiing van voedselresten

Maagzuur kan ook via de slokdarm in de luchtwegen terechtkomen, wat onder meer de volgende aandoeningen kan veroorzaken

Sinusitis (ontsteking van de sinussen)
Faryngitis (ontsteking van het strottenhoofd)
Heesheid
chronische hoest
Chronische bronchitis

Diagnose

Tijdens de anamnese (medische raadpleging) geeft de beschrijving van de karakteristieke symptomen van reflux oesofagitis de arts een eerste indicatie van de ziekte. Pijn op de borst kan echter ook worden veroorzaakt door tal van andere ziekten, die eerst door verschillende onderzoeken moeten worden uitgesloten.

Met behulp van een gastroscopie kunnen de veranderingen in het slijmvlies van de slokdarm zichtbaar worden gemaakt, zodat de diagnose reflux oesofagitis definitief kan worden gesteld. Bovendien kunnen bij de gastroscopie weefselmonsters worden genomen (biopsie), waarvan het microscopisch onderzoek de diagnose verder kan bevestigen.

In zeldzame gevallen wordt een zogenaamde pH-metrie op lange termijn uitgevoerd. Dit is een zuurmeting in de slokdarm over een periode van 24 uur. Om de meting uit te voeren, wordt tijdens een gastroscopie een capsule van ongeveer drie centimeter lang in het slijmvlies van de slokdarm ingebracht. De capsule meet vervolgens de zuurconcentratie en zendt de waarden via de radio door naar een opnameapparaat.

Therapie

Eigen maatregelen

Alvorens een therapie voor refluxziekte of andere maagklachten in het algemeen te beginnen, is het zinvol eerst het risico op reflux oesofagitis te verminderen door algemene maatregelen:

Als u overgewicht heeft, verminder dan uw gewicht
Het vermijden van koffie, alcohol en nicotine
Geen grote maaltijd eten voor het slapen gaan
In plaats van een paar grote maaltijden te eten, is het beter om verspreid over de dag een aantal kleine porties te eten.
Geen sterk gekruid of zuur voedsel
Slaap in een bed met het hoofdeinde omhoog

Stadia van reflux oesofagitis

De behandeling van refluxziekte hangt af van het stadium van de ziekte:

Niet-erosieve refluxziekte: dit is een refluxziekte waarbij er nog geen schade is aan het slokdarmslijmvlies. Voor de behandeling worden protonpompremmers, maagzuurremmers en prokinetica aanbevolen. Niet-erosieve refluxziekte is de meest voorkomende vorm van de ziekte.
Erosieve refluxziekte: Als het slokdarmslijmvlies al beschadigd is, zijn protonpompremmers de behandeling van eerste keuze. In de meeste gevallen verdwijnen de symptomen binnen twee weken.
Barrett slokdarm: Als er al celveranderingen in het slijmvlies van de slokdarm zijn opgetreden, wordt dit Barrett slokdarm genoemd. Dit verhoogt het risico op het ontwikkelen van slokdarmkanker. Patiënten zonder symptomen behoeven geen speciale behandeling, maar het slokdarmslijmvlies moet regelmatig worden onderzocht op kwaadaardige veranderingen. Protonpompremmers kunnen worden gebruikt om eventuele symptomen te verlichten, maar het risico op kanker wordt niet beïnvloed.

Geneesmiddelentherapie

Maagzuurremmers kunnen worden gebruikt om de symptomen doeltreffend te verlichten:

Antacida: Antacida worden gebruikt om maagzuur te neutraliseren en de symptomen tijdelijk te verlichten. De preparaten zijn zonder recept verkrijgbaar en kunnen ook geschikt zijn voor de behandeling van zwangerschapsrefluxziekte. Aangezien de maag de antacidumtherapie na verloop van tijd compenseert door meer maagzuur te produceren, is langdurige therapie niet aangewezen.
Histamine H2-receptorblokkers: Deze geneesmiddelen blokkeren de histaminereceptor, die het lichaam gebruikt om de productie en afgifte van maagzuur te reguleren. Op die manier wordt het zuur in de maag verminderd.
Protonpompremmers: Deze werkzame stoffen remmen een enzym in het slijmvlies van de maag dat verantwoordelijk is voor het transport van maagzuur naar de binnenkant van de maag. Aangezien dit enzym vooral 's morgens wordt aangemaakt, moeten de preparaten 's morgens worden ingenomen. Aangezien protonpompremmers specifiek op het maagslijmvlies werken en betrekkelijk weinig bijwerkingen veroorzaken, zijn deze middelen de norm bij de langetermijntherapie.

Door het innemen van prokinetica wordt de peristaltiek (spierbewegingen) van de maag en de darmen gestimuleerd, waardoor het maagzuur sneller van de maag naar de darmen wordt getransporteerd. Bovendien wordt de functie van de slokdarmsfincter (sluitspier tussen de maag en de slokdarm) verbeterd. Prokinetica worden hoofdzakelijk gebruikt tegen misselijkheid en braken.

Maagklachten gaan vaak gepaard met winderigheid en een vol gevoel . Deze klachten kunnen worden verlicht door talrijke werkzame stoffen die over de toonbank verkrijgbaar zijn, bijvoorbeeld druppels of theeën met mengsels van anijs, karwij en venkel.

Als chronische refluxziekte niet afdoende kan worden behandeld met medicijnen, kunnen de symptomen worden verlicht door een operatie. Dit is een ingreep die hiatoplastie wordt genoemd, waarbij de functie van de sluitspier tussen de slokdarm en de maag wordt hersteld, zodat het terugstromen van maagzuur wordt voorkomen. Deze ingreep wordt meestal minimaal invasief uitgevoerd tijdens een laparoscopische operatie.

Bij radiofrequentietherapie worden radiogolven gebruikt om de sluitspier tussen de slokdarm en de maag via een speciale katheter te verhitten. Deze verhitting veroorzaakt een permanente verdikking van het bindweefsel, die verhindert dat het maagzuur terugstroomt in de slokdarm. In sommige gevallen moeten patiënten echter ondanks de radiofrequentietherapie maagzuurremmers blijven gebruiken.

Voorspelling

Door consequent de therapie te volgen, kan in de meeste gevallen verlichting van de symptomen van reflux oesofagitis worden bereikt.

Indien er reeds celveranderingen in het slokdarmslijmvlies zijn opgetreden ten gevolge van het aanhoudende ontstekingsproces (Barrett-slokdarm), is het risico op het ontstaan van slokdarmkanker verhoogd. In de regel wordt dan om de drie jaar een gastroscopie verricht in het kader van een controle om eventuele kwaadaardige celveranderingen in een vroeg stadium te kunnen opsporen.