Prostaatkanker (prostaatcarcinoom, prostaattumor)

Prostaatkanker (PCA) is een kwaadaardige tumor van de mannelijke prostaatklier. De prostaat heeft ongeveer de grootte en vorm van een kastanje. Het bevindt zich direct onder de blaas en omgeeft het bovenste deel van de plasbuis in een ring. De belangrijkste functie van de prostaat is het produceren van een afscheiding die tijdens de ejaculatie (zaadlozing) met het zaadvocht wordt vermengd.

Naarmate prostaatkanker voortschrijdt, kan de plasbuis vernauwd raken, waardoor de blaas niet meer geleegd kan worden. In de meeste gevallen zijn problemen met plassen echter te wijten aan andere oorzaken, zoals goedaardige prostaathyperplasie (vergroting van de prostaat) veroorzaakt door een adenoom (goedaardige tumor). Daarnaast kunnen prostatitis of een infectie van de urinewegen soortgelijke symptomen veroorzaken.

Prostaatkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen in Duitsland. Volgens schattingen wordt in Duitsland elk jaar bij ongeveer 60.000 mannen nieuwe prostaatkanker vastgesteld. De gemiddelde leeftijd van begin ligt rond de 70. Gevallen van prostaatkanker voor de leeftijd van 50 jaar zijn zeer zeldzaam.

Aangezien de prognose veel beter is naarmate prostaatkanker vroeger wordt gediagnosticeerd en behandeld, wordt mannen boven de 45 jaar een jaarlijkse controle door een uroloog aangeraden. De kanker wordt echter vaak laat gediagnosticeerd omdat prostaatkanker pas in een vergevorderd stadium symptomen veroorzaakt en weinig mannen de aanbevolen kankerscreening ondergaan. In één op de drie gevallen van prostaatkanker wordt de kanker zo laat gediagnosticeerd dat er weinig of geen kans op genezing is.

De precieze oorzaak van prostaatkanker is niet bekend. Er zijn echter enkele factoren waarvan wordt vermoed dat zij de ontwikkeling van prostaatkanker bevorderen:

• Leeftijd: Leeftijd is de grootste risicofactor voor de ontwikkeling van prostaatkanker. Meer dan 80 procent van alle prostaatkankerpatiënten is ouder dan 60 jaar op het moment van de diagnose.
• Genetische aanleg (predispositie): Genetische factoren spelen ook een rol bij het ontstaan van kanker. Het risico dat eerstegraads verwanten van prostaatkankerpatiënten de kanker ook krijgen, is ten minste tweemaal zo groot als bij de gemiddelde bevolking. Als twee of meer naaste familieleden prostaatkanker hebben, neemt het risico nog vele malen toe.
• Hormonen: Hormonen hebben een grote invloed op de ontwikkeling van prostaatkanker, maar hun precieze rol is nog niet volledig bekend. Het staat vast dat het mannelijk geslachtshormoon testosteron de ontwikkeling van de kanker beïnvloedt door de groei van de kankercellen te stimuleren. Testosteron wordt hoofdzakelijk in de testikels geproduceerd en is noodzakelijk voor de prostaatfunctie. Zonder de invloed van testosteron kan prostaatkanker zich niet ontwikkelen.
• Etnische factoren: Het risico op prostaatkanker verschilt sterk tussen verschillende etnische groepen. Prostaattumoren komen bijvoorbeeld minder vaak voor bij de blanke bevolking van de VS dan bij de gekleurde bevolking. Wereldwijd hebben mannen uit Scandinavië de meeste kans op prostaatkanker, terwijl Aziaten de minste kans hebben.
• Dieetgewoonten: Een dieet met veel vet en calorieën en weinig vezels zou de kans op prostaatkanker vergroten. Aangezien prostaatkanker veel minder vaak voorkomt bij Aziaten en vegetariërs, kan worden aangenomen dat frequente consumptie van groenten, granen en sojaproducten een preventieve werking heeft.
• Beroepsgebonden risicofactoren: het is zeer waarschijnlijk dat ook blootstelling aan straling en zware metalen en een tekort aan vitamine D het risico op prostaatkanker verhogen.

Aangezien prostaatcarcinoom zich meestal in de buitenste laag van de prostaat ontwikkelt, veroorzaakt het in de vroege ontwikkelingsfase geen symptomen. Pas als de kanker zover gevorderd is dat de plasbuis vernauwd is, kunnen de volgende klachten optreden:

• Pollakiurie: frequent urineren met kleine hoeveelheden urine - de totale hoeveelheid urine is niet toegenomen.
• Dysurie: moeite met het legen van de blaas wanneer men dat probeert
• Alguria: pijn bij het plassen
• Erectiestoornissen
• Sterke aandrang om te plassen
• In zeldzame gevallen kan er bloed in het zaadvocht of de urine aanwezig zijn.

Slechts in zeer zeldzame gevallen ontwikkelt zich een prostaattumor in de binnenzone van de prostaatklier, waardoor de plasbuis in een zeer vroeg stadium van de ziekte wordt vernauwd.

Als zich uitzaaiingen (dochtergezwellen) vormen, worden de lymfeklieren van het bekken meestal het eerst aangetast. De kanker kan zich dan verder in het lichaam verspreiden - bij voorkeur in de beenderen van het bekken en de lendenwervelkolom. De vernietiging van de botten kan zeer ernstige pijn veroorzaken. Bovendien kunnen, door de verminderde stabiliteit van de botten, zelfs kleine verwondingen tot botbreuken leiden. Bovendien kunnen zich uitzaaiingen vormen in de lever of in het longweefsel.

Betrokkenheid van de lymfeklieren in de lies en het bekken kan leiden tot de ontwikkeling van oedeem (vochtophoping) in het scrotum en de benen. Daarnaast zijn er in veel gevallen algemene symptomen van kanker, zoals nachtelijk zweten, koorts, vermoeidheid, ongewenst gewichtsverlies en verminderde prestaties.

Een goedaardige vergroting van de prostaat (benigne prostaathyperplasie) ontwikkelt zich in de binnenste laag van de prostaat. Aangezien de plasbuis zeer snel vernauwd raakt, veroorzaakt deze ziekte, in tegenstelling tot prostaatcarcinoom, al in een vroeg ontwikkelingsstadium blaasledigingsstoornissen.

Vroegtijdige opsporing

Aangezien de prognose van prostaatkanker aanzienlijk beter is naarmate de kanker vroeger wordt gediagnosticeerd en behandeld, moeten mannen zich regelmatig door hun huisarts of, bij voorkeur, door een uroloog laten onderzoeken op kanker. Jaarlijkse kankerscreening wordt aanbevolen voor alle mannen boven de 45 jaar. Mannen met bloedverwanten die prostaatkanker hebben, moeten eerder worden gescreend.

Palpatie

De rectale palpatie van de prostaat (palpatie genoemd) is het eerste onderzoek om prostaatkanker op te sporen. Hierbij wordt de prostaat via het rectum met een vinger gepalpeerd, zodat de arts een eventuele vergroting van de prostaat en een eventuele knobbelige verharding in het beginstadium van de kanker kan opsporen. In veel gevallen is de prostaatkanker echter al door het kapsel van de prostaat gedrongen, zodat hij niet meer nodulair is ingekapseld. Prostaattumoren die opzij of naar de buikwand toe liggen, kunnen niet worden gepalpeerd. Het rectaal onderzoek kan wijzen op een vermoeden van prostaatkanker, maar het is niet mogelijk om een definitieve diagnose te stellen.

PSA-test

Prostaat-specifiek antigeen (PSA) is een eiwit dat in de prostaatklier wordt geproduceerd. Het is geen specifieke tumormerker omdat het PSA-niveau in het algemeen verhoogd kan zijn bij elke aandoening van de prostaat. Bovendien kan de waarde stijgen wanneer de prostaat wordt gemasseerd - bijvoorbeeld tijdens rectale palpatie, fietsen of seks. De PSA-waarde kan dan tot 24 uur verhoogd zijn.

In tegenstelling tot Duitsland maakt de PSA-test in Oostenrijk deel uit van de urologische screening. De waarde van het prostaat-specifiek antigeen in het bloed wordt bepaald. De test biedt echter geen garantie voor een exacte diagnose, aangezien de PSA-test negatief kan zijn ondanks prostaatcarcinoom of positief kan zijn als gevolg van een andere prostaataandoening.

Biopsie (weefselafname) en echografisch onderzoek

Een betrouwbare diagnose van prostaatkanker kan alleen worden gesteld door middel van een biopsie. Bij een biopsie worden met behulp van een dunne naald verschillende weefselmonsters uit de prostaat genomen. De monsters worden onder echogeleiding via het rectum genomen (transrectale echosonografie). De weefselmonsters worden vervolgens in het laboratorium onder de microscoop onderzocht op de aanwezigheid van kankercellen. Bovendien kan de agressiviteit van de prostaattumor worden bepaald, waardoor de volgende therapie gemakkelijker kan worden gepland.

De biopsie is een veilige onderzoeksprocedure waarbij er geen risico is dat de tumorcellen zich verspreiden. Het weefselmonster kan onder plaatselijke verdoving worden genomen.

Controle van de verspreiding van de tumor

Na een geslaagde diagnose worden verdere onderzoeken verricht om bijvoorbeeld bestaande uitzaaiingen (dochtertumoren) op te sporen:

• Een echografisch onderzoek kan uitwijzen of de tumor de urinestroom uit de nieren belemmert.
• Een urografie van de urinewegen (röntgenonderzoek van de urinewegen) toont aan of delen van de urinebuis, de blaas of de urineleider door de kanker zijn aangetast. Tegenwoordig wordt deze onderzoeksprocedure echter nog maar zelden uitgevoerd, bijvoorbeeld bij een abnormale echografie.
• Een röntgenfoto van de borstkas (röntgenfoto van de borstkas) kan uitzaaiingen van prostaatkanker in de longen opsporen.
• Een skeletscintigrafie kan worden gebruikt om vast te stellen of de kanker al is uitgezaaid naar de botten.
• Een magnetische resonantie beeldvorming(MRI) of een computertomografie(CT) scan wordt uitgevoerd om verdere uitzaaiingen op te sporen. Bovendien helpen de resultaten van deze beeldvormingsprocedures om te beslissen of een operatie wenselijk is.

Aanvullende tests

Omdat bij het wegnemen van weefsel met een biopsienaald niet alle delen van de prostaat worden bereikt, kunnen de resultaten in sommige gevallen negatief zijn, ook al is er sprake van prostaatkanker. Indien het vermoeden bestaat dat de betrokkene toch prostaatkanker heeft, kan het nodig zijn de biopsie te herhalen.

Om dit probleem te omzeilen, worden momenteel geheel nieuwe diagnostische methoden ontwikkeld. Met behulp van een eiwitanalyse kunnen bijvoorbeeld veranderde samenstellingen van bepaalde eiwitten in de urine worden opgespoord, die mogelijk op een prostaatcarcinoom wijzen. Dit is echter nog geen vaste routineprocedure.

Het type behandeling voor een prostaatcarcinoom hangt sterk af van hoe ver de kanker al gevorderd is. Bovendien spelen de groeisnelheid van de tumor, alsmede de algemene conditie, de leeftijd en het operatierisico van de getroffene een grote rol. Er zijn veel verschillende behandelingsmogelijkheden, die ook in combinatie met elkaar kunnen worden gebruikt. Het is daarom raadzaam een second opinion van een andere arts te vragen alvorens met de therapie te beginnen.

In principe zijn de volgende behandelingsmethoden beschikbaar:

• Chirurgie
• Chemotherapie
• Hormoontherapie
• Radiotherapie

Stadia van prostaatkanker

De behandelingsmogelijkheden en de vooruitzichten op genezing verschillen sterk naar gelang van het stadium van de prostaatkanker:

Beperkte prostaatkanker

In dit stadium van prostaatkanker bevindt de tumor zich nog uitsluitend in het prostaatweefsel. De behandeling met de beste genezingskansen is een volledige operatieve verwijdering van de prostaat. Als de tumor nog klein is, kan radiotherapie worden toegepast als alternatief voor een operatie.

Bij patiënten ouder dan 75 jaar of bij mensen met kleine, weinig agressieve tumoren moet de mogelijkheid worden overwogen om in eerste instantie geen behandeling uit te voeren en te observeren hoe snel de kanker zich ontwikkelt. Anders zou de kankertherapie veel meer ongemak kunnen veroorzaken dan de kanker zelf.

Gevorderde prostaatkanker

In dit stadium is de prostaattumor al door het kapsel van de prostaat heen gebroken en infiltreert in het omliggende weefsel. Aangezien in vele gevallen het kankerweefsel niet meer volledig door een operatie kan worden verwijderd, is genezing van de prostaatkanker slechts in beperkte mate mogelijk.

Als bijkomende behandeling na de operatie kan worden geprobeerd de resterende tumorcellen te doden met behulp van radiotherapie. Het is ook mogelijk de groei van de resterende kankercellen te remmen door het groeibevorderende hormoon testosteron aan de cellen te onttrekken.

Uitzaaiingen

Als de prostaatkanker is uitgezaaid naar andere organen, zoals de longen of de botten, is het meestal niet meer mogelijk de patiënt te genezen. Er wordt een zogenaamde palliatieve therapie uitgevoerd, waarbij het doel van de behandeling is de kwaliteit van leven van de kankerpatiënt te verbeteren. De verdere groei van de prostaattumor wordt geremd door radicale hormoonontwenning. Bovendien wordt getracht de cellen van de metastasen te vernietigen met cytostatica.

Therapiemogelijkheden in een oogopslag

Actieve observatie

Als de prostaattumor klein is en zeer langzaam groeit, kan de therapie zo nodig worden uitgesteld. Deze optie moet worden overwogen, vooral bij oudere patiënten ouder dan 75 jaar of bij patiënten met een zwakke gezondheid. Anders zou de kankertherapie veel meer ongemak kunnen veroorzaken dan de kanker zelf. De verdere ontwikkeling van het prostaatcarcinoom wordt regelmatig onderzocht en nauwlettend in het oog gehouden.

Chirurgie

Radicale prostatectomie (volledige verwijdering van de prostaat) is de aanbevolen procedure als de verspreiding van de tumor beperkt is tot de prostaatklier en het omliggende weefsel niet is geïnfiltreerd. In dit stadium van de kanker biedt een operatie de grootste kans op genezing. Naast de prostaat worden ook de blaasjesklieren onder de prostaat en, in sommige gevallen, de nabijgelegen lymfeklieren chirurgisch verwijderd.

Als de kanker het omliggende weefsel al heeft aangetast, zal de operatie in ieder geval de symptomen verlichten. Naast de prostaat en de blaasjesklieren moeten ook alle nabijgelegen lymfeklieren worden verwijderd.

Bij de conventionele chirurgische procedure wordt de prostaat verwijderd via een incisie in de buik van ongeveer 12 centimeter lang boven de schaamhaargrens. De minimaal invasieve laparoscopische procedure is een alternatieve methode waarbij het chirurgische apparaat in de buik wordt ingebracht via vijf incisies van ongeveer 1,5 centimeter lang. Een volledige opening van de buikwand is hier niet nodig - de operatie vindt plaats met behulp van een videocamera die in de buikholte wordt ingebracht. Volgens studies is de laparoscopische procedure echter niet noodzakelijkerwijs vriendelijker voor de patiënt. Wondpijn, hersteltijd en late effecten zoals problemen met continentie (het vermogen om de urine op te houden) en erectiele functie zijn niet altijd minder dan bij conventionele chirurgie. De reden hiervoor is dat postoperatieve klachten minder afhangen van de toegangsweg dan van de individuele chirurgische omstandigheden en de vaardigheden van de chirurg.

Een vaak voorkomend laat gevolg van chirurgische verwijdering van de prostaat is verlies van potentie. Aangezien bepaalde zenuwen die belangrijk zijn voor de erectie direct langs het prostaatkapsel lopen, is er een groot risico dat deze zenuwen tijdens de operatie worden beschadigd. Ondanks zenuwsparende chirurgische procedures heeft ongeveer 80 procent van de mannen na de operatie last van erectieproblemen. Stressincontinentie komt in ongeveer 3 tot 5 procent van de gevallen voor. Dit kan gebeuren bij hoesten, niezen of lachen.

Radiotherapie

Radiotherapie kan zowel van buitenaf (percutane radiotherapie) als rechtstreeks van binnenuit (radionuclide-implantatie, brachytherapie) aan een prostaattumor worden toegediend:

• Bestralingstherapie van buitenaf: In de regel worden vijf bestralingen per week gegeven over een periode van ongeveer acht weken. Een bestralingssessie duurt ongeveer 15 minuten.
• Bestralingstherapie van binnenuit: In een eenmalige procedure worden radioactieve korrels ter grootte van rijstkorrels in de prostaat geplaatst. Deze radioactieve deeltjes zenden over een periode van ongeveer een jaar voortdurend straling uit tot enkele millimeters diep in het omringende prostaatweefsel. De korrels hoeven achteraf niet te worden verwijderd.

Net als chirurgie kan inwendige of uitwendige bestraling ook erectiestoornissen veroorzaken. De reden is dat de radioactieve straling ook het weefsel kan beschadigen dat nodig is voor de erectie. Ongeveer 50 procent van de getroffenen heeft last van erectieproblemen na bestraling. De frequentie van late effecten van de behandeling, zoals verminderde potentie of erectie, is vergelijkbaar voor zenuwsparende chirurgie en radiotherapie - verschillen zijn voornamelijk het resultaat van individuele omstandigheden en de vaardigheden van de behandelend arts.

De radioactieve straling kan ook de darmen en de urinebuis beschadigen, waardoor sommige patiënten problemen hebben met urineren of met de spijsvertering (bijvoorbeeld diarree).

Cryotherapie

Cryotherapie houdt in dat het prostaatweefsel boven de darm wordt bevroren, waardoor het afsterft. De huidige gegevens wijzen er echter op dat cryotherapie minder doeltreffend is dan andere gevestigde behandelingen, zodat het geen gelijkwaardig alternatief is bij de behandeling van prostaatkanker.

Hormoon deprivatie

Bij veel prostaattumoren bevordert het mannelijk geslachtshormoon testosteron de groei en de uitzaaiing van de kanker. In ongeveer 80 procent van de gevallen kan het remmen van de testosteronproductie de groei van de tumor vertragen en de door de tumor veroorzaakte pijn verlichten. De mate waarin prostaatcarcinomen op hormoonontwenning reageren, verschilt echter van patiënt tot patiënt. Bovendien verliest de therapie na verloop van tijd aan doeltreffendheid en kan de kanker dan onafhankelijk van testosteron groeien, wat de behandeling nadien bemoeilijkt.

Volledige remming van testosteron door medicijnen heeft dezelfde effecten op het lichaam als castratie. De patiënt lijdt aan impotentie, een afname van het libido (geslachtsdrift), opvliegers, gewichtstoename, borstvergroting en een toegenomen verlies van bot- en spiermassa, wat leidt tot een verhoogd risico op osteoporose. De botdichtheid moet daarom regelmatig worden gemeten als onderdeel van de hormoonontwenningstherapie, en het kan nodig zijn een osteoporosetherapie in te stellen.

Hormoontherapie

LHRH-analogen en GnRH-analogen kunnen worden gebruikt om het testosterongehalte te verlagen. De werking berust op het feit dat de werkzame stoffen overeenkomen met de lichaamseigen hormonen, die tot gevolg hebben dat de productie van testosteron wordt verminderd.

Antiandrogenen daarentegen beschermen het prostaatcarcinoom tegen het hormoon testosteron zonder de productie van dit hormoon te beïnvloeden. De preparaten veroorzaken aanzienlijk minder bijwerkingen omdat het testosterongehalte in het bloed niet wordt verlaagd. Anti-androgenen zijn echter minder doeltreffend dan testosteronblokkers.

Oestrogenen (vrouwelijke geslachtshormonen) kunnen het testosterongehalte in het bloed binnen zeven dagen verlagen. Zij veroorzaken bij mannen echter veel ernstiger bijwerkingen dan testosteronblokkers. Bovendien mogen zij niet worden gebruikt bij patiënten met hart- en vaatziekten.

Verwijdering van de testikels

Omdat de testosteronproductie grotendeels in de testikels plaatsvindt, kan het verwijderen van de testikels de pijn bij prostaatkanker in een gevorderd stadium snel verlichten door de testosteronspiegel te verlagen. Omdat de verwijdering van de testikels niet kan worden teruggedraaid en het daarom een psychologisch zeer belastende ingreep voor de patiënt is, wordt deze procedure thans nog zelden uitgevoerd voor prostaattumoren.

Chemotherapie

Als de prostaatkanker niet of niet meer reageert op de onttrekking van testosteron, wordt chemotherapie gegeven om de kankercellen te doden. Cytostatica (geneesmiddelen tegen kanker) kunnen echter in de eerste plaats worden gebruikt om snelgroeiende tumorcellen te beschadigen. Omdat een prostaattumor soms heel langzaam groeit, is chemotherapie voor prostaatkanker moeilijk. Een levensverlengend effect van cytostatische therapie is alleen bewezen voor snelgroeiende vormen van prostaatkanker. Omdat cytostatica niet alleen kankercellen doden, maar alle zich snel delende cellen in het lichaam (bijvoorbeeld darmcellen of haarwortelcellen), veroorzaakt chemotherapie ernstige bijwerkingen.

Palliatieve therapie

In veel gevallen van een vergevorderde, uitgezaaide prostaattumor lijden de getroffenen hevige pijn. Aangezien genezing meestal niet meer mogelijk is, is doeltreffende pijnbeheersing een belangrijk therapeutisch doel.

Prostaatkanker in een laat stadium leidt vaak tot de vorming van metastasen in het botweefsel, wat ernstige pijn en botbreuken kan veroorzaken. Het risico op botbreuken kan door radiotherapie worden verminderd. Daarnaast kunnen bepaalde geneesmiddelen, zoals bisfosfonaten, worden toegediend, die de afbraak van botsubstantie remmen.

Eigen maatregelen

Aangezien er alleen kans op genezing is als prostaatkanker in een vroeg stadium wordt gediagnosticeerd, is een jaarlijkse kankerscreening voor mannen boven de 45 jaar van groot belang. Als er in de familie gevallen van prostaatkanker zijn geweest, moeten de screening-onderzoeken eerder worden uitgevoerd.

De snelheid waarmee de prostaattumor groeit, kan van persoon tot persoon sterk verschillen. In sommige gevallen groeit de kanker in de loop der jaren zeer langzaam, zodat behandeling niet nodig is. Er zijn echter ook vormen van prostaatkanker waarbij de kanker snel en agressief groeit en in betrekkelijk korte tijd tot de dood kan leiden. De precieze redenen waarom sommige prostaattumoren snel of langzaam groeien, zijn niet bekend.

Op het moment van de diagnose kan het verloop van de ziekte in veel gevallen niet nauwkeurig worden ingeschat, waardoor het moeilijk is te beslissen welke therapie moet worden toegepast. Daarom moet prostaatkanker regelmatig door een ervaren uroloog worden gecontroleerd en behandeld.

De prognose van prostaatkanker is sterk afhankelijk van het stadium waarin de tumor wordt gediagnosticeerd. In het algemeen is de prognose echter vrij gunstig. Als de prostaatkanker uitzaait naar het omliggende weefsel, en vooral als de tumor uitzaait, nemen de kansen op genezing snel af. Het 5-jarig overlevingspercentage voor prostaatkanker is ongeveer 87 procent.

Een gezonde levensstijl kan het risico op prostaatkanker verminderen. Een normaal lichaamsgewicht, een gezonde en gevarieerde voeding en regelmatige lichaamsbeweging zijn belangrijk. Alcohol mag slechts met mate worden geconsumeerd. De volgende punten moeten in acht worden genomen:

• Normaal lichaamsgewicht: een gezond lichaamsgewicht kan worden gehandhaafd of bereikt met behulp van een gezonde, matige voeding en voldoende lichaamsbeweging. Een doeltreffende en gezonde manier om de calorie-inname te beperken, is minder snoepen, minder suiker, minder vet en minder alcohol. Al deze voedingsmiddelen bevatten zeer veel calorieën en leveren weinig essentiële voedingsstoffen voor het lichaam zoals vitaminen, vezels of mineralen.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Lichamelijke activiteit kan het risico op ziekten verminderen. Een half uur tot een uur lichte lichaamsbeweging, ten minste vijf dagen per week, houdt u fit.
• Gezonde voeding: Groenten en fruit moeten zo mogelijk dagelijks worden gegeten, maar vleesproducten (vooral rood vlees) mogen slechts met mate worden geconsumeerd.
• Matig alcoholgebruik: Aanbevolen wordt dat mannen niet meer dan twee alcoholische drankjes per dag nuttigen. Eén drankje komt bijvoorbeeld overeen met een klein biertje, een borrelglaasje schnaps of een achtste glas wijn.
• Vroege opsporing: Hoe vroeger prostaatkanker wordt gediagnosticeerd en behandeld, hoe groter de kans op genezing. Mannen moeten daarom vanaf de leeftijd van 45 jaar jaarlijks een kankerscreening ondergaan. Als er in de familie al gevallen van prostaatkanker zijn geweest, moet eerder met de screening worden begonnen.