Pfeiffer's klierkoorts (infectieuze mononucleose)

Beschrijving

Het Epstein-Barr virus (EBV) veroorzaakt mononucleosis. Het tast de slijmvliezen van de neus, mond en keel aan, evenals B-lymfocyten (een subsoort van witte bloedcellen). Vanwege de frequente besmetting door speekselcontact wordt deze ziekte in de volksmond ook wel zoenziekte genoemd.

De ziekte geneest meestal na 2-3 weken zonder complicaties. In zeldzame gevallen verloopt de klierkoorts van Pfeiffer ernstig.

Infectieuze mononucleose komt vooral voor bij jonge volwassenen; tegen de leeftijd van 30 jaar is 95% er al mee besmet. Degenen die al een keer besmet zijn geweest, hebben antilichamen tegen het Epstein-Barr-virus gevormd, die voor een bijna levenslange immuniteit zorgen. Alleen mensen met een verzwakt immuunsysteem kunnen opnieuw besmet raken.

Een vertegenwoordiger van de herpesvirussen veroorzaakt infectieuze mononucleosis. Om precies te zijn, het is het Epstein-Barr virus. Overdracht vindt plaats via druppels (hoesten en niezen), contact of smeerinfectie (speekselcontact, bijv. door zoenen). Deze ziekte is in de volksmond ook bekend als studentenziekte, studentenkoorts of zoenziekte.

De incubatietijd (tijd tussen de besmetting en de ontwikkeling van de symptomen) ligt tussen 14 en, in zeldzamere gevallen, 50 dagen.

Voordat de ziekte bij volwassenen uitbreekt, kondigen zich griepachtige verschijnselen aan, die overgaan in koorts.

• Koorts
• Tonsillitis (ontstoken amandelen) met wit omhulsel
• Ernstig gezwollen, pijnlijke lymfeklieren in de hals en de keel (zelden oksels)
• aanhoudende vermoeidheid (die tot enkele maanden kan duren)
• Pijn in ledematen, hoofdpijn
• Pijn in de bovenbuik, misselijkheid
• Vergroting van de milt
• Vergroting van de lever
• Geelzucht (icterus)
• Uitslag na behandeling met aminopenicillines (antibiotica-geassocieerde geneesmiddelenuitslag)

Bij jonge kinderen kan mononucleose ook volledig asymptomatisch zijn (zonder symptomen).

Chronische mononucleose is in uitzonderlijke gevallen mogelijk. Een depressieve stemming, koorts of vermoeidheid kunnen maanden tot jaren aanhouden, evenals gezwollen lymfeklieren.

Door de ongewone symptomen wordt infectieuze mononucleose vaak niet onmiddellijk herkend.

Een onderzoek van de bloedwaarden brengt een duidelijke diagnose. Indicatoren in het bloed zijn antilichamen tegen het Epstein-Barr-virus, een verhoogd aantal leukocyten en virocyten of Pfeiffer-cellen. De laatste zijn geactiveerde T-lymfocyten (speciale afweercellen). Verhoogde leverwaarden bevestigen ook een vermoeden van Pfeiffer's klierkoorts.

De tests moeten soms worden herhaald, omdat met name de Epstein-Barr-antilichamen niet onmiddellijk na het oplopen van de ziekte kunnen worden opgespoord.

De behandeling is symptoomgericht. Er is geen geneesmiddel tegen de oorzaak van mononucleosis. In ieder geval aanbevolen:

• Fysieke rust (gevaar voor scheuring van de milt)
• Voldoende vochtinname (vooral bij koorts)
• Antipyretische medicatie als de temperatuur erg hoog is.

Naast klierkoorts zijn patiënten vaak besmet met streptokokken (bacteriën), die tonsillitis kunnen veroorzaken.

In verband met mogelijke huiduitslag (geneesmiddelenexantheem) mogen aminopenicillinen (bijv. ampicilline, amoxicilline) niet worden ingenomen!

Complicaties zijn zeldzaam. Encefalitis (hersenontsteking), auto-immuun hematolytische anemie (infectiegerelateerde anemie) en trombocytopenie (anemie van de bloedplaatjes) zijn echter niet uit te sluiten. In deze gevallen wordt cortisone gebruikt, zo nodig ook virustatica (virusremmers).

Na 2-3 weken geneest Pfeiffersche klierkoorts bij de meeste patiënten zonder complicaties. In zeldzame gevallen kan het genezingsproces langer duren.

Slechts in enkele gevallen neemt de ziekte een ingewikkelder beloop:

• Ademhalingsnood, dreigende obstructie van de bovenste luchtwegen;
• Longontsteking, pleurale effusie (ophoping van vocht tussen het borstvlies en de longen);
• Ruptuur van de milt (levensgevaarlijk!);
• Meningitis (ontsteking van de hersenvliezen), encefalitis (ontsteking van de hersenen);
• Myocarditis (ontsteking van de hartspier), pericarditis (ontsteking van de hartzak);
• Hemolytische anemie (bloedarmoede), trombocytopenie (verlaagd aantal bloedplaatjes);
• Interstitiële nefritis (ontsteking van de nieren);

Bij immuungecompromitteerde patiënten kunnen zeldzamere secundaire ziekten niet worden uitgesloten:

• B-cel lymfoom, Burkitt's lymfoom (tumoren van de lymfeklieren).
• Nasofaryngeaal carcinoom (tumoren in de neus en keel)
• Orale harige leukoplakie (witachtige, streperige veranderingen aan de rand van de tong)

Immuungecompromitteerde mensen (bv. na een orgaantransplantatie) kunnen ook de bovengenoemde complicaties krijgen (posttransplantatiesyndroom).

Besmetting met het Epstein-Barr-virus kan alleen worden voorkomen door (lichamelijk en speeksel)contact met besmette personen te vermijden. Tot nu toe zijn er geen vaccins van welke aard dan ook.

Zelfs nadat de symptomen zijn verdwenen, kan de ziekteverwekker nog maandenlang in het speeksel worden aangetoond. Bloeddonaties moeten ook worden vermeden gedurende de eerste 6 maanden na het begin van de ziekte.