Neurodermatitis (atopisch eczeem, atopische dermatitis)

Neurodermitis (ook bekend als endogeen eczeem of atopische dermatitis) is een huidziekte die vaak terugkerende huidontsteking en jeuk veroorzaakt. Symptoomvrije perioden worden afgewisseld met milde tot ernstige fasen van de ziekte. Mensen die lijden aan atopische dermatitis hebben een hoger risico om ook andere atopische ziekten te ontwikkelen, zoals allergieën of astma.

De psychologische gevolgen van neurodermitis spelen ook een grote rol. Hoewel atopische dermatitis geen besmettelijke ziekte is, zijn er mensen die contact met de getroffenen vermijden. Schaamte over de huidziekte kan het gevoel van eigenwaarde van de getroffenen aantasten en zo hun levenskwaliteit verminderen.

In veel gevallen wordt neurodermitis voor het eerst merkbaar in de baby- of peutertijd. Het is echter ook mogelijk de ziekte voor het eerst op oudere leeftijd te krijgen. Sommige mensen hebben de rest van hun leven last van neurodermitis, terwijl bij anderen de huidziekte uiteindelijk volledig geneest. Volgens schattingen lijden in Duitsland tussen de 3 en 5 miljoen mensen aan neurodermitis.

De precieze oorzaak van neurodermitis is nog niet bekend. Het staat echter vast dat genetische factoren een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van de ziekte. Als beide ouders aan een atopische ziekte zoals neurodermitis of astma lijden, is er een sterk verhoogd risico dat hun kinderen de ziekte ook zullen ontwikkelen.

Neurodermitis breekt echter niet noodzakelijkerwijs uit bij mensen die een genetische aanleg hebben om de ziekte te ontwikkelen. Alleen door de invloed van psychologische factoren en milieu-invloeden breekt de ziekte daadwerkelijk uit bij mensen die aanleg hebben.

De volgende stoffen of factoren kunnen neurodermitis uitlokken:

• Dierlijk haar
• Bepaalde voedingsmiddelen
• Bloemen stuifmeel
• Wol
• Huisstof
• stress
• Rouw

Mensen die aan neurodermitis lijden, hebben vaak een allergie voor ten minste één van deze stoffen - bij contact reageert de huid met eczeemvorming. Bovendien kan psychologische stress, zoals stress op het werk of rouw, een acute opflakkering van de ziekte veroorzaken.

De symptomen van neurodermitis variëren gedurende het hele leven:

• Babytijd: in deze periode manifesteert atopische dermatitis zich als wiegmuts op de hoofdhuid. Later manifesteert het zich vaak als rood, jeukend eczeem (uitslag) op het gezicht. De uitslag breidt zich dan uit naar de hals en zelfs naar het bekkengebied. De achterkant van de armen en benen kunnen ook worden aangetast. Als bacteriën erin slagen de ontstoken huidgebieden binnen te dringen, kan dit tot een infectie leiden. Dit leidt tot de afscheiding van vocht in het gebied van het eczeem.
• Kinderen van het eerste tot het tweede levensjaar: In deze periode verandert het uiterlijk van neurodermitis. De huiduitslag komt bij voorkeur voor op de hals, de polsen en de enkels, alsook op de ellebogen en de knieën. Het eczeem kan erg jeuken. De huid wordt dikker op de aangetaste plaatsen door het constante krabben.
• Oudere kinderen en volwassenen: nu kunnen alle delen van het lichaam door neurodermitis worden aangetast. De uitslag komt vaak voor in het gezicht, op de armen en knieën, en ook in de hals en op het bovenlichaam. Als gevolg van de ontsteking is de huid droog, rood, vlekkerig en verdikt. Bacteriën die van nature op de huid voorkomen, zorgen er gemakkelijk voor dat het eczeem geïnfecteerd raakt.

In veel gevallen ontwikkelen mensen met atopische aandoeningen zogenaamde atopische stigmata. Dit zijn bijvoorbeeld donkere kringen onder de ogen, rimpels in het gebied onder de ogen, tranen in de oorlel of wanneer de jeuk wordt uitgelokt door huidcontact met wol of bij zweten.

Neurodermatitis wordt vastgesteld door een arts tijdens een onderzoek van de huid. De karakteristieke symptomen en het klinische uiterlijk zijn doorslaggevend.

Allergietests kunnen worden gebruikt om allergieën te identificeren die atopische dermatitis kunnen veroorzaken. Het kan gaan om allergieën voor bepaalde voedingsmiddelen, huisstofmijt of pollen van grassen en bomen.

Tijdens de symptoomvrije perioden van neurodermitis is dagelijkse huidverzorging van bijzonder belang. Het gebruik van vochtinbrengende crèmes, lotions en oliebaden kan de droge huid behandelen en nieuwe episodes van de ziekte voorkomen.

Er zijn verschillende werkzame stoffen beschikbaar voor de behandeling van atopische dermatitis met geneesmiddelen:

• Cortisone: Crèmes die cortisone bevatten kunnen in de acute fase van de ziekte worden gebruikt en onderdrukken op doeltreffende wijze de buitensporige reactie van het immuunsysteem. Dit remt het ontstekingsproces.
• Tacrolimus / Pimecrolimus: zalven met de werkzame bestanddelen Pimecrolimus en Tacrolimus worden rechtstreeks op de aangetaste huidzones aangebracht. Pimecrolimus is het minst effectieve middel - het wordt daarom gebruikt voor milde tot matige vormen van atopische dermatitis. Als de behandeling met pimecrolimus onmiddellijk na het eerste begin van de symptomen wordt gestart, kunnen acute eczeemopflakkeringen worden voorkomen. Het werkzame bestanddeel tacrolimus wordt gebruikt voor matige tot ernstige vormen van atopische dermatitis en wordt alleen aanbevolen voor mensen ouder dan 17 jaar. Pimecrolimus en tacrolimus mogen niet worden gebruikt voor de behandeling van kinderen vóór de leeftijd van drie jaar.
• Ciclosporine: Deze werkzame stof wordt alleen gebruikt bij ernstige, chronische vormen van neurodermitis. De dosering wordt individueel aangepast aan het lichaamsgewicht en het eerdere behandelingssucces. In de meeste gevallen wordt ciclosporine gebruikt in een intervaltherapie op korte termijn, waarbij de dosis geleidelijk wordt verlaagd. Als de huidaandoening weer verergert, kan opnieuw ciclosporine worden toegediend.

Voorts kunnen in het kader van de behandeling van neurodermitis de volgende maatregelen of therapieën worden toegepast:

• Antibioticumkuur: indien er sprake is van een bacteriële infectie van het eczeem.
• Lichttherapie: bijvoorbeeld met UV-A of UV-B licht
• Specifieke immunotherapie / hyposensibilisatie
• Toediening van antihistaminica
• Gebruik van huidvriendelijke kleding: geen gebruik van wollen of synthetisch textiel
• Aanleren van specifieke ontspanningstechnieken
• Psychotherapie

De prognose van atopische dermatitis is moeilijk, omdat er grote verschillen bestaan in de frequentie, de duur en de ernst van de opflakkeringen van atopisch eczeem tussen de getroffen personen. In veel gevallen worden de eczeemaanvallen na verloop van tijd milder.

Een spontane genezing van neurodermitis is op elke leeftijd mogelijk. Bij veel mensen die in hun kindertijd aan atopische dermatitis lijden, komt de ziekte op volwassen leeftijd niet meer voor. De neiging tot een zeer gevoelige huid blijft echter vaak het hele leven bestaan.

Als beide ouders neiging hebben tot neurodermitis of allergieën, is het raadzaam een allergoloog (specialist in allergieën) te raadplegen met het kind als het nog een baby is.

Volgens de laatste bevindingen kan consequente borstvoeding tijdens de eerste zes levensmaanden en het vermijden van vreemde eiwitten (bv. koemelk) zeer waarschijnlijk het risico en de ernst van atopische ziekten zoals neurodermitis of astma verminderen. Bovendien moet de moeder die borstvoeding geeft, ervoor zorgen dat haar voeding arm is aan allergenen. Voedingsmiddelen zoals melk, zuivelproducten, noten, kip, eieren, vis en soja kunnen allergieën veroorzaken. Als borstvoeding voor het kind niet mogelijk is, kan ook hypoallergene babyvoeding worden gebruikt.

Door de volgende punten in acht te nemen, kunnen mensen die aan neurodermitis lijden zich gericht beschermen tegen nieuwe aanvallen van de ziekte (secundaire profylaxe):

• De belangrijkste maatregel is het vermijden van contact met bekende allergenen - als voedselallergieën bekend zijn, moeten deze levensmiddelen worden vermeden.
• Bij een allergie voor huisstofmijt kan het gebruik van speciaal allergiegevoelig beddengoed de blootstelling aan allergenen tijdens de slaap verminderen.
• Aangezien wol kan leiden tot overgevoeligheidsreacties van de huid, moet wollen textiel worden vermeden of in ieder geval niet direct op de huid worden gedragen. Textiel van katoen en zijde wordt goed verdragen.
• Aangezien sigarettenrook neurodermitis kan verergeren, moet het huishouden van een getroffen persoon in elk geval rookvrij zijn.