Myocarditis (ontsteking van de hartspier)

Myocarditis is een ontsteking van de hartspier. Als niet alleen de hartspier (myocardium) zelf is aangetast, maar ook het pericard, spreekt men van perimyocarditis.

Wanneer ontsteking optreedt, wordt het vermogen van het hart om samen te trekken aangetast, wat leidt tot verminderde prestaties of zelfs hartfalen - dit is een pathologisch onvermogen van het hart om bloed rond het lichaam te pompen zonder een bepaalde drukverhoging in de boezems. Myocarditis kan de oorzaak zijn van plotse hartdood.

Myocarditis wordt meestal veroorzaakt door een bacteriële of virale infectie. In Europa en de VS zijn infecties met enterovirussen, zoals het Coxsackie B-virus, in meer dan 50% van de gevallen de oorzaak. In sommige gevallen is na griepinfecties of gastro-intestinale griep een hartspierontsteking vastgesteld die wordt veroorzaakt door virussen zoals het adenovirus, het influenzavirus of het bofvirus.

Bacteriële ziekteverwekkers zijn onder meer Corynebacterium diphtheriae (difterie), Mycobacterium tuberculosis (tuberculose) en pneumococcen, maar deze leiden zelden tot myocarditis bij gezonde patiënten met een normaal immuunsysteem.

In zeldzame gevallen kan myocarditis ook worden veroorzaakt door infecties met schimmels, eencellige organismen (zoals toxoplasmose) of parasieten (echinokokkose, trichinose).

Daarnaast zijn er ook hartspierontstekingen die niet worden uitgelokt door infecties, maar bijvoorbeeld door bestralingstherapieën, auto-immuunziekten, geneesmiddelen of drugsmisbruik (bijvoorbeeld cocaïne).

Het is ook mogelijk dat pericarditis (ontsteking van het hartzakje) zich uitbreidt naar de hartspier, wat leidt tot myocarditis.

De ernst van de symptomen bij myocarditis kan van geval tot geval sterk verschillen en varieert van een asymptomatische ontsteking tot een ernstig, zelfs dodelijk verloop. In de beginfase ondervinden de getroffenen vaak niet-specifieke symptomen zoals vermoeidheid, een algemeen gevoel van uitputting, koorts en pijnlijke ledematen. Soms hebben patiënten ook last van pijn op de borst en hartkloppingen. Omdat het hart niet meer normaal pompt, kan oedeem (vasthouden van water) in de longen of benen ontstaan. In ernstiger gevallen kan zelfs de geringste lichamelijke inspanning al ernstige kortademigheid veroorzaken.

Als myocarditis wordt veroorzaakt door een virale infectie, treden de symptomen vaak kort na griep of diarree op.

Allereerst zal de behandelende arts een anamnese afnemen (medische raadpleging), waarbij symptomen als kortademigheid of oedeem, alsmede het feit of de klachten werden voorafgegaan door een griepachtige infectie of diarree, al eerste aanwijzingen kunnen geven in de richting van myocarditis.

Vervolgens kan het vermoeden worden bevestigd met de volgende onderzoeksmethoden:

• Bloedonderzoek: het bloed wordt onderzocht op de aanwezigheid van antilichamen tegen bepaalde virussen of bacteriën die myocarditis kunnen veroorzaken.
• Röntgenfoto: De röntgenfoto toont veranderingen in de grootte van het hart als gevolg van de ziekte.
• Echocardiografie: Met het echo-onderzoek van het hart kan een vergroting van de hartholten of een ophoping van vocht tussen de hartspier en de pericardiale zak (bekend als pericardiale effusie) worden opgespoord.
• Elektrocardiogram: Een ECG kan ook wijzen op myocarditis.
• Magnetische resonantiebeeldvorming: MRI kan worden gebruikt om ontstoken van gezond hartweefsel te onderscheiden.
• Biopsie: Hierbij wordt met behulp van een hartkatheter weefsel uit de hartspier genomen en onderzocht op mogelijke oorzaken van de ziekte.

Aangezien myocarditis vaak spontaan geneest, maar ook binnen zeer korte tijd tot hartdood kan leiden, is het bijzonder belangrijk dat strikte lichamelijke rust in acht wordt genomen.

Als de myocarditis wordt veroorzaakt door een bacteriële infectie, kan deze meestal goed worden behandeld met antibiotica.

In het geval van een virale infectie bestaan er geen speciale geneesmiddelen; alleen de volgende maatregelen kunnen in het algemeen worden genomen om het verloop van de ziekte te ondersteunen of de symptomen te verlichten:

• Verlicht de pijn met pijnstillers.
• In geval van hartfalen, het nemen van diuretica (vochtafdrijvende medicijnen), bètablokkers en ACE-remmers.
• Medicijnen tegen hartritmestoornissen
• In het geval van een grote pericardiale effusie, punctie en aspiratie van de opgehoopte vloeistof.

In uitzonderlijke gevallen, zoals bij auto-immuunziekten, waarbij de lichaamseigen afweer zich tegen het hartspierweefsel richt, kan een immunosuppressieve therapie zinvol zijn.

Als de functie van het hart ernstig en onomkeerbaar beschadigd is door de ontsteking, is de laatste optie een harttransplantatie.

Met een medische behandeling is de prognose van myocarditis meestal vrij goed, zodat de ontsteking meestal geneest zonder blijvende schade. De mogelijkheid bestaat dat er littekens in het hartweefsel achterblijven, die de werking van het hart nauwelijks belemmeren. In ernstiger gevallen kan de ziekte leiden tot acuut hartfalen (hartinsufficiëntie) of hartritmestoornissen.

Het is echter mogelijk dat myocarditis chronisch wordt, wat kan leiden tot een zogenaamde gedilateerde cardiomyopathie van het hart. In dit geval is er een pathologische vergroting van de hartspier met een gelijktijdige afname van de contractiliteit, wat tot hartfalen kan leiden. Als gevolg daarvan wordt het lichaam niet meer van voldoende bloed voorzien, waardoor de getroffenen de lichamelijke belasting niet meer aankunnen en al kortademigheid ervaren bij alledaagse activiteiten zoals traplopen.

Aangezien myocarditis zich vaak ontwikkelt na een griepachtige infectie, is het belangrijk om goed voor uw lichaam te zorgen en goed te genezen wanneer u verkouden bent. Lichamelijke inspanning en sport moeten worden vermeden.

Een vaccinatie tegen difterie biedt een betrouwbare bescherming tegen de variant van myocarditis die wordt uitgelokt door de corynebacterium diphtheriae.