Longontsteking

Longontsteking wordt veroorzaakt door ziekteverwekkers van verschillende aard, zoals bacteriën, schimmels of virussen, die het longweefsel aantasten. Als reactie daarop ontstaat er een ontsteking van de diepere delen van de longen, alsmede van de luchtzakken (aleveoli) en/of het bindweefsel daartussen. Als gevolg daarvan ontstaat er een zwelling en een verhoogde bloedstroom in het getroffen deel van de long.

In ongeveer 30 tot 60 procent van alle gevallen van longontsteking bij jongere patiënten is een bepaald soort bacterie betrokken (Streptococcus pneumoniae = pnemococcus). In de geïndustrialiseerde landen is longontsteking de meest voorkomende infectieziekte die tot de dood leidt. Wereldwijd staat het op de derde plaats.

In Duitsland zijn er ongeveer 10 nieuwe gevallen van "Community Acquired Pneumonia" (CAP) per 1000 mensen. De meeste pneumonieën zijn van bacteriële oorsprong. Tot de risicogroep behoren vooral zuigelingen, jonge kinderen en ouderen. Voor mensen met een verder intact immuunsysteem en die gezond zijn, vormt longontsteking geen groot gevaar. Het geneest meestal zonder blijvende gevolgen.

Voor oudere mensen, maar ook voor kinderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem, kan een longontsteking echter fatale gevolgen hebben. Een longontsteking die in het ziekenhuis ontstaat en zich daar ontwikkelt, vormt een bijzonder groot gevaar.

De oorzaak van longontsteking is meestal een infectie met bacteriën, virussen en zelden ook met schimmels en parasieten. In 90 procent van de gevallen zijn bacteriën de oorzaak van "community-acquired pneumonia".

Longontsteking kan ook worden veroorzaakt door bijtende irriterende stoffen (zoals giftige gassen), ingeademde kleurstoffen, geneesmiddelen en bestralingstherapie. Het inademen (aspiratie) van maaginhoud wordt ook beschouwd als een trigger.

Sommige hartziekten veroorzaken waterretentie in de longen (longoedeem) als ze niet worden behandeld. Dit creëert goede omstandigheden voor longontsteking (congestieve longontsteking).

In zeldzame gevallen kunnen ook andere ontstekingen (bijvoorbeeld botontstekingen) longontsteking veroorzaken doordat de ziekteverwekkers via de bloedbaan naar de longen worden getransporteerd.

De risicogroep omvat:

• Ouderen en verzwakten
• Chronisch zieken en hier vooral patiënten met hartaandoeningen, bronchitis of diabetes mellitus.
• Mensen met een verzwakt immuunsysteem (bv. HIV-infectie).
• Mensen die lijden aan alcoholisme
• Kinderen, en vooral chronisch zieke kinderen (voorzichtigheid is geboden, omdat longontsteking bij kinderen vaak wordt verward met blindedarmontsteking).

De symptomen van longontsteking kunnen sterk uiteenlopen en hangen af van de algemene gezondheidstoestand van de getroffen persoon en van de ziekteverwekker. Kenmerken van een klassieke longontsteking veroorzaakt door bacteriën zijn:

• Plotselinge rillingen
• Hoge koorts
• Hoesten en kortademigheid; bovendien kan er ademhalingspijn in de borst zijn.
• In het begin is de hoest droog; na een tijdje wordt slijm opgehoest, dat groen, geel, bruin of roestkleurig kan zijn.

Mensen die aan een ernstige longontsteking lijden, hebben een zeer moeizame en snelle ademhaling (tachypnoe) als gevolg van de kortademigheid. Lippen en vingernagels kunnen soms blauw worden door het gebrek aan zuurstof (cyanose). Diep ademhalen en hoesten gaan vaak gepaard met pijn.

Kinderen klagen ook vaak over pijn in de onderbuik, waardoor een longontsteking vaak wordt aangezien voor een blindedarmontsteking.

Pneumonieën veroorzaakt door virussen of parasieten worden gekenmerkt door koorts of rillingen in een vroeg stadium. De hoest is droog en er is nauwelijks slijm. Een dergelijke longontsteking wordt ook wel atypische longontsteking genoemd.

Indien de getroffen persoon reeds lijdt aan andere longaandoeningen, zoals astma of chronische bronchitis, wordt meestal een verergering waargenomen ten gevolge van een longontsteking.

Longontsteking kan meestal worden herkend aan het verloop van de ziekte en een klinisch onderzoek. Dit omvat het luisteren naar de longen.

De kenmerken van atypische longontsteking zijn vergelijkbaar met die van een griepachtige infectie. Daarom is de diagnose meestal moeilijker. Een röntgenfoto van de longen kan u echter met zekerheid zeggen of er een ontsteking is en hoe ernstig die is. Soms is het ook nodig om andere onderzoeken te doen, zoals een computergestuurde tomografie (CT-scan).

Bacteriologisch onderzoek geeft meer informatie over de oorzaak van de longontsteking. Deze tests zoeken naar ziekteverwekkers in sputum en slijm. Bovendien wijzen bepaalde verhoogde waarden in het bloed (zoals C-reactief proteïne of het aantal leukocyten) op een ontsteking.

Mensen die ziek zijn van longontsteking moeten zeker lichamelijke rust nemen en in bed blijven. Patiënten moeten veel vocht drinken, vooral als ze slijmoplossende medicijnen gebruiken.

Antibiotica zijn bijna altijd de eerstelijnsbehandeling voor longontsteking. Zelfs als de oorzaken virussen zijn, worden antibiotica gebruikt. Hoewel dit de virussen niet stopt, veroorzaakt het vaak een bijkomende infectie met bacteriën (bacteriële superinfectie), waartegen antibiotica doeltreffend zijn.

Jongeren die geen andere ziekten hebben, kunnen meestal thuis worden behandeld.

Als de longontsteking ernstige symptomen veroorzaakt of grote delen van de longen aantast, is behandeling in het ziekenhuis onvermijdelijk. Hetzelfde geldt voor mensen met immunodeficiëntie, een slechte algemene gezondheid, bijkomende ziekten en complicaties.

De kans op volledige genezing hangt af van de leeftijd van de patiënt, de aard van de ziekteverwekker en het tijdstip waarop met de behandeling wordt begonnen. Bij jonge en gezonde mensen geneest een longontsteking meestal zonder secundaire schade. Een groot deel van de patiënten voelt zich echter weken later nog moe en is vatbaar voor hoestbuien.

De volgende factoren verslechteren de prognose:

• Oudere leeftijd
• Bestaande hart- of longaandoeningen (zoals hartfalen of chronische bronchitis)
• verzwakt immuunsysteem (bijvoorbeeld door medicatie of andere ziekten)
• Complicaties (bijvoorbeeld antibiotica-resistente bacteriën)

Patiënten herstellen meestal van longontsteking, maar het moet nog steeds als een ernstige ziekte worden beschouwd. In de geïndustrialiseerde landen is longontsteking de infectieziekte met het hoogste sterftecijfer.

Vaccinatie tegen pneumokokken biedt bescherming tegen longontsteking, omdat pneumokokken vaak de veroorzaker van de ziekte zijn. Het is raadzaam alle kinderen tot de leeftijd van 24 maanden te laten vaccineren. Voor oudere kinderen, adolescenten en volwassenen geldt de aanbeveling tot vaccinatie indien zij lijden aan een bijkomende ziekte zoals permanente immuundeficiëntie, chronische longontsteking (bijvoorbeeld astma) of een stofwisselingsziekte (diabetes mellitus).

Pneumokokken vaccinatie:

Sinds juli 2006 beveelt de Permanente Vaccinatiecommissie van het Robert Koch Instituut (STIKO) pneumokokkenvaccinatie aan voor alle kinderen tot de leeftijd van 24 maanden als basisimmunisatie.

Als u als kind niet bent ingeënt, moet u worden ingeënt als:

• De leeftijd van 65 jaar is overschreden en een infectie van de bovenste luchtwegen komt vaak voor.
• U heeft een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld als gevolg van aangeboren immunodeficiëntie of een HIV-infectie.
• U heeft een chronische ziekte, zoals chronische bronchitis, coronaire hartziekte (CHD), hartfalen of diabetes mellitus.
• De milt is verwijderd

Griepvaccinatie:

Er bestaat ook een vaccinatie tegen influenza, die vooral de slijmvliezen van de luchtwegen tegen het virus beschermt. Als de slijmvliezen beschadigd zijn, wordt het lichaam vatbaarder voor longontsteking.

De griepvaccinatie wordt aanbevolen voor de volgende personen:

• Alle personen ouder dan 60 jaar, aangezien het immuunsysteem na deze leeftijd zijn werk niet meer in volle omvang kan doen.
• Kinderen en volwassenen die lijden aan onderliggende ziekten (hart- en vaatziekten zoals hoge bloeddruk of angina pectoris, longziekten zoals astma, chronische bronchitis, stofwisselingsziekten zoals diabetes mellitus, lever- en nierziekten, orgaantransplantaties, HIV-infectie of leukemie). Al deze ziekten kunnen de werking van het immuunsysteem aantasten.
• Reizigers die naar Azië gaan, moeten zich ook laten vaccineren. De mogelijkheid bestaat dat zij in contact komen met pluimvee (vogelgriep). Vaccinatie voorkomt dat het menselijke griepvirus zich vermengt met het vogelgriepvirus, aangezien een nieuw gevormd virus een dodelijke bedreiging voor andere mensen zou kunnen vormen.

Als er geen verbetering optreedt bij de verkoudheid, of als symptomen zoals kortademigheid, hoesten of pijn op de borst toenemen, moet een arts worden geraadpleegd. Zo nodig moet de arts ook worden ingelicht over eventuele verblijven in het buitenland in de voorafgaande maanden, aangezien ziekteverwekkers uit andere landen soms een andere therapie vereisen.