Influenza (griep)

Influenza is een ziekte van de ademhalingswegen die wordt veroorzaakt door infectie met influenzavirussen. Deze virussen veroorzaken schade aan het slijmvlies van de luchtwegen, waardoor virale toxinen (vergiften) of diverse bacteriën het lichaam kunnen binnendringen.

Influenza is een zeer besmettelijke ziekte en komt vaak voor tijdens het griepseizoen (winter op het noordelijk halfrond). Als gevolg van de hoge besmettelijkheid doen zich sporadisch zogenaamde griepepidemieën (bovengemiddeld aantal griepgevallen in een bepaald gebied in een bepaalde periode) voor.

Volgens het Duitse Robert Koch-Instituut raakt elk jaar tijdens de wintergriepgolf zo'n vijf tot twintig procent van de bevolking besmet met het griepvirus. De omvang van de griepgolven varieert echter sterk van jaar tot jaar.

Sinds de Spaanse griep in 1918/19, die meer dan 20 miljoen levens eiste, hebben zich ongeveer om de tien à vijftien jaar grieppandemieën (verspreiding van een besmettelijke ziekte over landen en continenten) voorgedaan.

In het najaar van 1997 en in 2004 brak in Azië vogelgriep uit, waardoor het H5N1-influenzavirus van vogels op mensen werd overgedragen. Een massale slachting van pluimvee heeft tot dusver echter een pandemie voorkomen. Desondanks bestaat volgens deskundigen het gevaar dat het virus zodanig verandert dat rechtstreekse overdracht van mens op mens mogelijk wordt. Deze verandering zou het risico van een pandemie aanzienlijk vergroten.

In april 2009 dook voor het eerst de Mexicaanse griep op. Dit werd veroorzaakt door het griepvirus A/H1N1. Het grote gevaar is dat het H1N1-virus al zodanig is veranderd dat het niet langer alleen van varkens op mensen overgaat, maar rechtstreeks van mens op mens wordt overgedragen.

Influenza wordt veroorzaakt door influenzavirussen, die gewoonlijk als druppelinfecties worden overgedragen. Virusdeeltjes worden bij praten, niezen of hoesten in de lucht geslingerd en vervolgens door andere mensen ingeademd.

De incubatietijd (tijd tussen de besmetting en het begin van de symptomen) ligt tussen één en vijf dagen. Zelfs tijdens deze symptoomloze periode kunnen besmette mensen andere mensen besmetten. Het risico op infectie is meestal over ongeveer zeven dagen na het begin van de ziekte.

De influenzavirussen kunnen in de volgende types worden onderverdeeld:

• Influenza A-virus: Dit type influenzavirus veroorzaakt het vaakst epidemieën en pandemieën. Omdat het virus genetisch snel kan veranderen (bekend als antigene drift), biedt het immuunsysteem van het lichaam geen langdurige bescherming tegen herhaling, zodat epidemieën ongeveer om de drie jaar voorkomen. Als het influenza A-virus zich mengt met dierlijke influenzavirussen, treedt een nog sterkere genetische verandering op (de zogenaamde antigene verschuiving). Niemand in de bevolking is nu nog immuun voor deze nieuwe, veranderde virusvariant, wat kan leiden tot de ontwikkeling van een grieppandemie. Voorbeelden van een antigenische verschuiving zijn de vogelgriep H5N1 en de varkensgriep H1N1.
• InfluenzaB-virus: Influenza veroorzaakt door influenza B-virussen komt vooral voor bij kinderen en jongeren en is meestal vrij mild.
• Influenza C-virus: Dit virustype speelt geen rol van betekenis bij griepziekten.

Vooral kinderen, ouderen en mensen met een immunodeficiëntie lopen het risico om tijdens een griepziekte ernstige, levensbedreigende complicaties te krijgen.

Influenza is meestal acuut (plotseling begin) en gaat gepaard met hoge koorts, pijnlijke ledematen en hoofdpijn, en een gevoel van vermoeidheid. In sommige gevallen kan het herstelproces tot enkele weken duren, waarin patiënten nog steeds last hebben van een kwellende irriterende hoest. De ziekte verzwakt het immuunsysteem ernstig, waardoor het lichaam vatbaarder wordt voor andere ernstige infecties.

Kenmerkend voor influenza zijn

• plotseling optredende ziekte
• Zeer hoge koorts (vaak meer dan 39°C) met rillingen
• pijnlijke ledematen en spieren
• Gevoel van zwakte, vermoeidheid en uitgesproken moeheid
• Hoofdpijn
• Keelpijn en slikproblemen
• Droge, irriterende hoest met dik slijm
• Gevoeligheid voor licht, branderige ogen
• In sommige gevallen, misselijkheid

Net als griep wordt verkoudheid veroorzaakt door virussen, maar de virustypen zijn verschillend. In tegenstelling tot griep beginnen de symptomen van griep meestal plotseling en zijn ze veel uitgesprokener.

Normaal gesproken wordt influenza door de arts gediagnosticeerd op basis van karakteristieke symptomen, zoals plotseling optredende hoge koorts, ernstige vermoeidheid en hoofdpijn, pijnlijke ledematen en spieren. Het is belangrijk de griepziekte met een hoger risico te onderscheiden van griepachtige infecties.

Tot drie dagen na het begin van de griep kan het influenzavirus met een snelle test worden opgespoord in afscheidingen van de neus-keelholte. Daarnaast is het ook mogelijk om het virus in celculturen te kweken - maar deze procedure is zeer tijdrovend en alleen bruikbaar kort nadat de griep is uitgebroken. Een bloedonderzoek kan ook nuttig zijn om een diagnose te stellen.

In de meeste gevallen wordt griep symptomatisch behandeld om symptomen als koorts en pijn te verlichten. Bij mensen met een goed immuunsysteem kan dit de virussen met succes bestrijden, zelfs zonder medicatie.

Indien echter risicogroepen (kinderen, ouderen of personen met verminderde immuniteit) worden getroffen, worden onmiddellijk bepaalde geneesmiddelen tegen het influenzavirus toegediend. Dit zijn zogeheten neuraminidaseremmers - zij blokkeren het virale enzym neuraminidase, dat een belangrijke rol speelt bij de replicatie van het virus.

Met behulp van neuraminidaseremmers is het verloop van de ziekte korter en milder. Het is echter belangrijk dat de geneesmiddelen alleen goed kunnen werken als zij binnen 48 uur na het begin van de ziekte worden gebruikt. Bijkomende symptomen zoals pijn of koorts kunnen worden verlicht met andere pijnstillende geneesmiddelen.

Aangezien griep het immuunsysteem van het lichaam ernstig verzwakt, bestaat er een risico van secundaire infectie door bacteriën. Dit kan leiden tot ernstige ziekten zoals longontsteking. Getroffen patiënten krijgen dan een extra antibioticum om de bacteriële infectie te bestrijden.

De volgende maatregelen helpen het genezingsproces te ondersteunen en te versnellen:

• Bedrust en lichamelijke rust houden tot de ziekte volledig genezen is.
• Drink veel, want het lichaam heeft door de koorts een grote behoefte aan vocht.
• Neem koortswerende medicijnen of gebruik koortswerende methoden (bijv. kuitkompressen).
• Raadpleeg een huisarts, vooral als de symptomen na twee dagen niet verbeteren.
• Als u tijdens de ziekte last krijgt van ernstige keel- of oorpijn, een zere, irriterende hoest, ademhalingsmoeilijkheden, purulent sputum of koorts boven 39°C, neem dan onmiddellijk contact op met een arts.
• Niet roken.

De griep verloopt meestal zonder complicaties bij jonge, verder gezonde mensen.

Kinderen, ouderen en mensen met immuundeficiënties hebben daarentegen een hoger risico om in de loop van de ziekte complicaties te ontwikkelen. Secundaire infectie met bacteriën of andere virale ziekteverwekkers kan de volgende ernstige ziekten veroorzaken:

• Longontsteking (ontsteking van de longen)
• Sinusitis (ontsteking van de sinussen)
• Otitis (oorontsteking)
• Myocarditis (ontsteking van de hartspier)
• Meningoencephalitis (ontsteking van de hersenvliezen en de hersenen)
• Ontsteking van het zenuwstelsel

Aangezien deze secundaire ziekten voor risicogroepen (kinderen, bejaarden) een levensbedreigend gevaar betekenen, wordt voor deze mensen preventieve influenzavaccinatie aanbevolen. Als er toch influenza optreedt, moet zo vroeg mogelijk met medicamenteuze behandeling worden begonnen om complicaties te voorkomen.

Vaccinatie tegen griepvirussen is een goede manier om te voorkomen dat u griep krijgt. Idealiter zou dit jaarlijks tussen september en november moeten gebeuren. Als zich een griepepidemie voordoet, kan een latere vaccinatie nog steeds nuttig zijn.

Vaccinatie wordt aanbevolen voor de volgende risicogroepen:

• iedereen na de leeftijd van 60
• Mensen met immunodeficiëntie (bijvoorbeeld na orgaantransplantaties of HIV-infecties)
• Zwangere vrouwen vanaf het tweede trimester.
• Mensen die lijden aan chronische ziekten zoals longziekten, hart- en vaatziekten of diabetes mellitus
• Bewoners van bejaarden- en verzorgingstehuizen
• Mensen die veel contact hebben met andere mensen en dus een hoger infectierisico lopen (bv. leraren, politieagenten, artsen, verplegend personeel).

De bescherming van de vaccinatie treedt pas ongeveer twee weken na de griepvaccinatie in werking. De vaccinatie wordt meestal zeer goed verdragen. In sommige gevallen treedt griepziekte op ondanks vaccinatie, maar dan is de ziekte veel zwakker en veroorzaakt ze minder symptomen. Om een betrouwbare bescherming te bieden, moet de vaccinatie jaarlijks worden vernieuwd.

Mensen die allergisch reageren op kippenei-eiwit (kippeneiwitten) kunnen beter niet het gebruikelijke griepvaccin gebruiken - dit kan soms sporen van kippeneiwitten bevatten als gevolg van het productieproces. Sinds 2007 zijn er ook andere griepvaccins beschikbaar die worden geproduceerd met behulp van celculturen en dus geen kippenei-eiwit bevatten.