Het syndroom van Raynaud

Het syndroom van Raynaud is een functionele stoornis van de bloedsomloop waarbij de vaten in de vingers en tenen samentrekken als krampen. Deze spasmen, ook wel vasospasmen genoemd, leiden tot een verminderde bloedtoevoer in de getroffen gebieden. Het syndroom van Raynaud wordt vaak veroorzaakt door stress of kou.

Het risico op het ontwikkelen van het syndroom van Raynaud is vijf keer hoger voor vrouwen dan voor mannen. De symptomen verschijnen meestal na de puberteit en verbeteren tot de menopauze. Er zijn twee verschillende vormen van het syndroom van Raynaud:

Het primaire syndroom van Raynaud is idiopathisch, d.w.z. dat niet bekend is waardoor deze vorm van de ziekte wordt veroorzaakt.

Secundair syndroom van Raynaud komt voor als gevolg van andere ziekten, vooral ziekten met ontstekingsveranderingen in de vaatwand, zoals sclerodermie en lupus erythematosus. Maar ook verwondingen of de overmatige inname van bepaalde geneesmiddelen of giftige stoffen kunnen de secundaire vorm doen ontstaan.

Het voorkomen van het syndroom van Raynaud wordt voornamelijk in verband gebracht met functionele defecten van de vaten in de vingers en tenen en met stoornissen van het zenuwstelsel. Hormonale veranderingen lijken ook bij te dragen tot de ontwikkeling van het syndroom van Raynaud. Het is echter niet duidelijk hoe deze factoren de ziekte beïnvloeden.

De vasculaire spasmen kunnen ook worden uitgelokt door andere reeds bestaande ziekten, zoals sclerodermie of reuma. Trillingen veroorzaakt door langdurig werken met drilboren of motorzagen kunnen de symptomen ook veroorzaken.

Bovendien kan het syndroom van Raynaud worden veroorzaakt door koude agglutininen: dit zijn antilichamen tegen erytrocyten die actief worden bij koude temperaturen en dan samenklontering (agglutinatie) van het bloed veroorzaken. Als gevolg daarvan is er een verminderde bloedtoevoer naar de tenen en vingers door verstopping van de bloedvaten.

Tot de uitlokkende factoren van het syndroom van Raynaud behoren geneesmiddelen, waarbij er een verband is met ergotamine-bevattende preparaten, cytostatica of neusdruppels. De symptomen kunnen echter ook door drugs worden veroorzaakt.

Het syndroom van Raynaud wordt gekenmerkt door een witte of blauwe verkleuring van de huid aan de vingers, tenen of, in zeldzame gevallen, neus of oren, die meestal gepaard gaat met gevoelsstoornissen en pijn. In de meeste gevallen duren de vasospasmen niet langer dan 30 minuten, maar in sommige gevallen kunnen ze langer aanhouden. Na de aanvallen wordt de huid rood door de overmatige bloedtoevoer, en na lange vasospasmen kunnen er nog meer defecten in de vaatwanden optreden, met celdood als gevolg.

Als het syndroom van Raynaud zich ontwikkelt in de context van andere ziekten, kunnen er extra veranderingen optreden, vooral in de huid of de bloedvaten. Bij sclerodermie, bijvoorbeeld, is er ook zwelling en verstrakking van de huid.

De diagnose van het syndroom van Raynaud kan meestal worden gesteld op basis van de symptomen. In geval van twijfel kan de koude-provocatietest ook worden uitgevoerd door de handen van de patiënt enkele minuten in ijskoud water te houden om aanvallen uit te lokken. Een andere mogelijkheid is dat de arts de onderarm van de patiënt vastpakt, waardoor de bloedtoevoer naar de hand vermindert. Nadat de patiënt zijn of haar hand herhaaldelijk tot een vuist heeft gesloten, laat de arts de greep los en onderzoekt hij hoe goed de bloedtoevoer naar de vingers is hersteld.

Bij het stellen van de diagnose is het belangrijk de primaire vorm van de secundaire vorm te onderscheiden. Eventuele veranderingen van de huid of de kleine bloedvaten in de vingers en tenen of bepaalde bloedparameters kunnen wijzen op andere onderliggende ziekten en dus op de secundaire vorm.

Hoewel het syndroom van Raynaud vaak zeer onaangenaam is voor de getroffenen, is er geen direct gevaar. Een oorzakelijke therapie is niet mogelijk, maar er zijn veel manieren om het optreden van aanvallen te verminderen of zelfs te voorkomen. U kunt bijvoorbeeld uw vingers en tenen tegen de kou beschermen door handschoenen, warme schoenen of verwarmingskussens te dragen. Verder moet u afzien van roken en ervoor zorgen dat u regelmatig beweegt en sport. Aangezien psychologisch stressvolle situaties ook het syndroom van Raynaud kunnen uitlokken, moet stress worden vermeden of moet men leren ermee om te gaan door ontspanningsoefeningen of alternatieve methoden. Als u een aanval vreest, moet u uw handen verwarmen met warm water en ze masseren. Dit bevordert de verwijding van de vaten en vergroot zo de bloedtoevoer. Het herkennen en behandelen van de onderliggende ziekte is van cruciaal belang voor het beloop van het secundaire syndroom van Raynaud. In zeldzame gevallen, in zeer ernstige gevallen van de ziekte, kan het doorsnijden van de zenuw die het bloed aanvoert, helpen.

Therapie met vaatverwijdende medicijnen kan ook leiden tot een verbetering van de symptomen:

- Pentoxiphylline

- Calcium antagonisten

- ACE-remmers (captopril)

- Prostaglandinen (iloprost)

- Diclofenac

De prognose van het primaire syndroom van Raynaud is gunstig, omdat er gewoonlijk geen blijvende schade aan de vaten optreedt en de aangetaste gebieden niet afsterven.

Bij de secundaire vorm zijn echter de oorzakelijke ziekte en de behandeling daarvan bepalend voor het verloop van het syndroom van Raynaud. In het ergste geval, zijn er permanente vasospasmen en celdood. In het ergste geval, amputatie van vingers.