Fibromyalgie

Beschrijving

Het fibromyalgiesyndroom (FMS), of kortweg fibromyalgie, beschrijft een pijnsyndroom dat ongemakken in verschillende delen van het lichaam kan veroorzaken. Het wordt gekenmerkt door een drukkende pijn op tot wel 18 vaste punten (tenderpoints), die zich bevinden in spieren, bindweefsel en botten. Synonieme termen voor dit ziektebeeld zijn weke delen en spierreuma, alsook fibrositis.

Tot dusver is ook een verband bekend met psychische (depressieve stemming), functionele en vegetatieve stoornissen (b.v. prikkelbare darm syndroom). De precieze oorzaken van deze bijkomende ziekten en van fibromyalgie zelf zijn nog onbekend.

In Midden-Europa lijdt ongeveer 1-2 % van de totale bevolking aan FMS, onder wie vrouwen vaker dan mannen.

Hoe en waarom FMS zich ontwikkelt is nog onduidelijk. Er zijn een paar theorieën, maar die verschillen sterk van elkaar.

Enerzijds wordt aangenomen dat de verwerking van pijnprikkels zowel in de hersenen als in het ruggenmerg na trauma's of operaties verstoord zou kunnen zijn. Anderen zijn ervan overtuigd dat een virale infectie de oorzaak is; tot op heden is nog geen ziekteverwekker geïdentificeerd.

De verhoogde concentratie van substantie P in de cerebrospinale vloeistof (zenuwvloeistof) wordt echter als zeker beschouwd. Dit is een boodschapperstof die betrokken is bij de pijngeleiding en de sensibilisatie van zenuwcellen in het ruggenmerg. Het onderzoek hiernaar is nog gaande.

Een ander opvallend kenmerk is de over het algemeen lage concentratie van IGF-I (insuline-achtige groeifactor I) bij FMS-patiënten, maar deze correlatie is nog niet bevestigd of verklaard.

Ter oriëntatie heeft de American Rheumatic Society (ACR) sinds 1990 diagnostische criteria opgesteld. Volgens dit artikel moeten ten minste 3 lichaamsregio's langer dan 3 maanden pijn hebben. Bovendien moeten ten minste 11 van de 18 tenderpoints pijnlijk palpabel zijn.

Tender punten (TP) worden gevonden in spieren en peesaanhechtingen. Ze zijn ongeveer 1 cm groot en veroorzaken pijn bij zelfs lichte tot matige druk. Deze kunnen uitstralen in de betreffende spier of ook in de bijbehorende regio. Met enige ervaring kan de onderzoekende arts ook veranderingen in de structuur van het bindweefsel in TP's palperen.

Andere symptomen:

• Moeite met concentreren
• Algemene malaise
• Listeloosheid
• Zweten
• Koude tenen en vingers
• Gevoel van zwaarte en stijfheid in gezicht, handen en voeten
• Slaapstoornissen
• Misselijkheid
• Indigestie
• Hart- en bloedsomloopstoornissen
• Droge mond
• Hoofdpijn, migraine
• Moeilijkheden met slikken
• Moeite met urineren
• Menstruele onregelmatigheden
• Tremor

Om de diagnose fibromyalgie te kunnen stellen, heeft de behandelend arts een gedetailleerde anamnese (vraagstelling) en een lichamelijk onderzoek nodig. Dit omvat een documentatie van alle drukgevoelige en pijnlijke tenderpoints. Deze bevinden zich aan beide zijden in de volgende gebieden:

• Hals: Basis van de nekspieren
• Cervicale wervelkolom: dwarsuitsteeksels van de nekwervels 5-7
• Schouderspieren: bovenste rand van de M. trapezius, M. supraspinatus
• 2e rib bij het borstbeen
• Ellebogen: in de buurt
• Bekkenbeenderen: Onder de bekkenkam
• Heupbeen: achter de palpabele prominentie
• Knie: binnenzijde, direct boven het gewricht

Als 11 van de 18 TP's langer dan 3 maanden palpabel zijn met pijn, is fibromyalgie zeer waarschijnlijk.

Bloedonderzoek en röntgenonderzoek zijn ook nuttig, maar zij hebben de neiging om bijkomende ziekten uit te sluiten of te diagnosticeren. Dit kunnen bijvoorbeeld zijn: het volgende:

• Reumatische aandoeningen (reumatoïde artritis, ziekte van Bechterew)
• Chronische ontstekingsspierziekten (dermatomyositis, EMS - eosinofiel myalgiesyndroom, polymygalia rheumatica)
• Chronische virale infecties
• Psychologische ziekten

De symptomen van fibromyalgie lijken op die van het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS). In beide gevallen zijn de laboratoriumwaarden nogal onopvallend.

Het kan nuttig zijn een ervaren psychotherapeut bij de behandeling te betrekken.

Door de onverklaarbare oorsprong van fibromyalgie is geen oorzakelijke behandeling mogelijk. De symptomen en de behandeling van de ziekte kunnen echter worden geoptimaliseerd. De volgende methoden (ook gecombineerde) kunnen voor dit doel worden gebruikt:

• duursport of cardiovasculaire training (onder toezicht van een sporttherapeut).
• Cognitieve gedragstherapie (bereikt vaak verbeteringen over meerdere maanden tot jaren)
• Operante pijntherapie
• Gymnastiek
• Warmtetherapie
• Koudetherapie (gehele lichaam)
• Bindweefselmassages
• Ontspanningsoefeningen
• Bio-feedback

Klassieke of tricyclische antidepressiva (bv. amitriptyline) zijn bijzonder geschikt voor langdurige behandeling met medicatie. Deze verlichten de pijn en verbeteren tegelijkertijd de slaap en het algemeen welzijn.

Als alternatief, maar minder beproefd, zijn preparaten met serotonineheropnameremmers en specifieke anti-epileptica beschikbaar.

Gerichte pijntherapie is ook mogelijk via osteopathie, acupunctuur of pijnstillers (vooral tramadol).

De symptomen van FMS blijven meestal op lange termijn constant; het is een chronische ziekte. Vanaf de leeftijd van 60, nemen de symptomen af.

Verbetering van de levensstijl

Gerichte preventieve maatregelen zijn niet bekend, aangezien de oorzaak van fibromyalgie nog niet is achterhaald. De volgende adviezen kunnen echter helpen voorkomen dat de symptomen verergeren als de ziekte aanwezig is:

• Vermijd stress
• Zorg voor voldoende beweging
• Ontspanning (b.v. yoga of meditatie)
• Gezonde voeding (veel groenten en fruit!)