Darmkanker (colorectaal carcinoom)

Beschrijving

Colon- en rectumcarcinomen zijn kwaadaardige gezwellen van het slijmvlies in het desbetreffende deel van de darm. Deskundigen noemen deze kankers ook wel colorectaal carcinoom, afgeleid van het Griekse "colon" (darm) en Latijn "interstitium rectum" (rectum). De term coloncarcinoom verwijst eigenlijk alleen naar kanker van de dikke darm, maar wordt vaak ook gebruikt voor kanker van de dikke darm en het rectum.

Kanker van de dikke darm is de op één na meest voorkomende vorm van kanker in de geïndustrialiseerde landen. Alleen prostaatkanker (bij mannen) en borstkanker (bij vrouwen) komen vaker voor.

Colorectale carcinomen komen meestal voor na de leeftijd van 50 jaar; gemiddeld krijgen vrouwen de ziekte iets later dan mannen. Meer dan tweederde van de kwaadaardige gezwellen ontwikkelen zich in het laatste deel van de dikke darm of het rectum. Het sterftecijfer daalt langzaam maar zeker.

Er is aangetoond dat bepaalde risicofactoren de ontwikkeling van colorectale carcinomen bevorderen:

• Adenomen (darmpoliepen - slijmvliesuitsteeksels) gaan vooraf aan 90 % van de carcinomen.
• Inflammatoire darmziekten (bv. colitis ulcerosa, ziekte van Crohn)
• Eerdere colorectale carcinomen
• Gebrek aan beweging
• Overgewicht
• Alcohol- en nicotinegebruik
• Frequente consumptie van vleesproducten en dierlijke vetten
• Vezelarme voeding (weinig fruit, groenten, volkorenproducten)
• Familiegeschiedenis van darmpoliepen en kanker

Colorectale carcinomen veroorzaken meestal alleen niet-specifieke symptomen:

• Veranderingen in de aard en de frequentie van de stoelgang (langdurige en veranderlijke constipatie of diarree) zonder externe oorzaken zoals de levensomstandigheden.
• (On)zichtbaar bloed in de ontlasting (aantoonbaar met chemische tests, bv. occultbloedtest, hemoccultustest)
• Vermoeidheid, verlies van eetlust, ongewenst gewichtsverlies, bloedarmoede (anemie)
• Pijn (bv. door grote gezwellen die de darm ernstig vernauwen)

Deze waarschuwingssignalen moeten door een arts worden opgehelderd, vooral als u tot een risicogroep behoort (bv. ouder dan 40 jaar).

Voorstellingen

Iedereen boven de 50 zou regelmatig darmkanker moeten laten screenen.

Op de leeftijd van 50-54 jaar hebben mensen recht op een test om bloed in de ontlasting op te sporen (occult bloedonderzoek, hemoccult test).

Vanaf de leeftijd van 55 jaar kan desgewenst een colonoscopie (dikkedarmonderzoek) worden verricht. Dit onderzoek moet om de 10 jaar worden herhaald indien de resultaten negatief zijn. Wie een colonoscopie weigert, kan om de 2 jaar op kosten van het ziekenfonds een hemoccultus-test laten uitvoeren.

Kanker stadium

Tijdens het lichamelijk onderzoek voelt de behandelende arts het rectum grondig. Bij een vermoeden van darmkanker geeft een colonoscopie de duidelijkste resultaten. Bovendien moet altijd de hele dikke darm worden onderzocht, omdat tumoren zich op verschillende plaatsen kunnen vormen.

Er worden biopsies (weefselmonsters) genomen op opvallende plaatsen, die bij nader onderzoek uitsluitsel geven over het al dan niet aanwezig zijn van kanker. Andere methoden, zoals röntgenstralen, kunnen aanwijzingen geven, maar geen bewijs.

Als kanker wordt vastgesteld, is het voor de behandeling belangrijk te weten hoe diep de gezwellen in de darmwand zitten. Dit kan worden vastgesteld door middel van endosonografie (echografisch onderzoek van binnenuit).

CT (computertomografie) en MRI (magnetische resonantiebeeldvorming) geven informatie over de grootte van de tumor en eventuele uitzaaiingen (dochtertumoren). Ook de longen (röntgenfoto) en de buikholte (met name de lever, echografie of CT) worden onderzocht.

Als er een vermoeden bestaat dat het gezwel ook de urineblaas aantast, wordt een cystoscopie verricht. Een skeletscintigrafie kan bepalen of de kanker is uitgezaaid naar de botten.

Bij darmcarcinomen kan in het bloed een speciaal eiwit (CEA - carcino-embryonaal antigeen) worden aangetoond. Deze tumormerker is niet voldoende voor een diagnose, maar wel doorslaggevend voor de prognose.

In uitzonderlijke gevallen kan ook genetische counseling met onderzoek van het genetisch materiaal worden uitgevoerd om familieleden te informeren over hun risico om de ziekte op te lopen.

De behandeling van darmkanker is afhankelijk van factoren zoals de grootte, de plaats en de verspreiding (naar andere organen) van de tumor.

Chirurgie

Als de diagnose in een vroeg stadium wordt gesteld, kunnen gedegenereerde poliepen tijdens een colonoscopie worden verwijderd.

Later is een uitgebreide verwijdering van het darmweefsel de meest voorkomende behandeling. Lymfeklieren en ook gezond weefsel rond de tumor moeten worden verwijderd om nog niet zichtbare uitzaaiingen te verwijderen en uitzaaiingen via het lymfestelsel uit te sluiten.

Door de lengte van de dikke darm leidt de operatie niet tot grote beperkingen in het leven van de getroffen persoon. In sommige gevallen moet echter op korte of lange termijn een stoma (kunstmatige darmuitgang) worden ingebracht.

Chemotherapie en radiotherapie

Chemotherapie wordt meestal naast de operatie gegeven als er ook tumorcellen in de lymfeklieren zijn aangetroffen. Bij kanker in het onderste tweederde deel van het rectum hebben combinaties van chemotherapie en radiotherapie goede resultaten opgeleverd.

Antilichamen

Bij gevorderde ziekte is ook immuuntherapie met antilichamen goedgekeurd (cetuximab). Deze antilichamen zijn ontworpen om de groei-impulsen te verhinderen in de kankercellen door te dringen.

Andere antilichamen (bevacizumab) remmen de vorming van nieuwe bloedvaten die de tumor nodig heeft om voedingsstoffen aan te voeren. Pantitumumab is een ander antilichaam dat wordt gebruikt wanneer standaard chemotherapie niet aanslaat.

Momenteel worden interferonen en -leukines (signaalstoffen van het immuunsysteem) in klinische proeven op hun doeltreffendheid getest.

Pijntherapie

Begeleidende symptomen zoals pijn kunnen worden behandeld met medicijnen als onderdeel van een palliatieve therapie.

Andere therapieën

Als het carcinoom niet volledig kan worden verwijderd, zijn hyperthermie (hyperthermie), cryotherapie (koude) en laserbestraling andere opties. Deze procedures worden echter meestal gebruikt om uitzaaiingen te bestrijden.

De prognose voor colorectaal carcinoom hangt vooral af van hoe ver de tumor gevorderd is. Bij vroegtijdige opsporing en volledige verwijdering is de kans op genezing 90%.

Het 5-jaars overlevingspercentage is echter slechts 60 %.

Hoe verder de ziekte voortschrijdt, hoe kleiner de kans op genezing.

Mogelijke complicaties:

• Uitzaaiingen (dochter tumoren) in de lever, longen, skelet
• Zwaar bloedverlies
• Intestinale obstructie

Colorectale kanker komt voornamelijk voor in westerse geïndustrialiseerde landen. Voedings- en leefgewoonten hebben een grote invloed op de kans de ziekte op te lopen.

Een gezonde levensstijl en een gevarieerde, evenwichtige voeding hebben een preventieve werking. Vooral vezels, voldoende groenten en fruit zijn aan te bevelen. Rood en onbewerkt vlees zouden niet op het dagelijkse menu mogen staan.

Preventieve controles zijn aan te raden vanaf een bepaalde leeftijd. Vraag uw arts hiernaar bij de eerstvolgende gelegenheid.

• Vanaf de leeftijd van 50 tot 54 jaar hebt u recht op een test om bloed in uw ontlasting op te sporen (occult bloedonderzoek, hemoccult test).
• Vanaf de leeftijd van 55 jaar hebt u recht op een colonoscopie (onderzoek van de dikke darm), die om de 10 jaar moet worden herhaald als het resultaat negatief is.
• Wie dit onderzoek weigert, kan in plaats daarvan om de twee jaar een hemoccultus-test laten doen.
• Een computertomografie kan worden gebruikt om poliepen op te sporen. Specialisten bevelen het echter niet aan als alternatief voor een colonoscopie.
• Als u bloed in uw ontlasting aantreft, of als de frequentie en de soort spontaan veranderen, raadpleeg dan uw arts voor opheldering.
• Degenen die een verhoogd risico op ziekte hebben, kunnen gebruik maken van individuele screeningsplannen.