Chronische myeloïde leukemie (CML)

Beschrijving

Chronische myeloïde leukemie, ook chronische myelose genoemd, is een kwaadaardige ziekte. De basis voor CML is de ontwikkeling van kankercellen uit monoklonale bloedstamcellen, waarbij de leukocyten (witte bloedcellen) abnormaal verhoogd zijn.

Het is verdeeld in 3 fasen: De "chronische fase" ontwikkelt zich langzaam en gaat, indien onbehandeld, over in de "versnellingsfase", die sneller verloopt en gevaarlijker is. Tenslotte treedt de "blast crisis" op, die lijkt op acute leukemie.

CML is betrekkelijk zeldzaam en maakt ongeveer 15-20% van alle leukemieën bij volwassenen uit. Het treft slechts 1 op de 100.000 mensen per jaar. De meeste getroffenen zijn van middelbare leeftijd (50 - 60 jaar).

De levensduur van bloedcellen is beperkt, zodat ze voortdurend moeten worden aangevuld in het beenmerg. Enkele stam- of progenitorcellen delen zich en rijpen tot er talloze bloedcellen worden gevormd. Wanneer ze volledig gevormd zijn, komen ze vrij in de bloedbaan.

De degeneratie van monoklonale stamcellen leidt tot chronische myelose.

Risicofactoren zijn onder andere:

• Chemische stoffen (b.v. benzeen)
• Ioniserende straling (b.v. radioactiviteit)

Ongeveer 90 % van alle patiënten heeft veranderingen in chromosoom 22 ("Philadelphia" chromosoom). Erfelijke informatie van chromosoom 9 wordt abusievelijk toegevoegd, wat leidt tot de vorming van een veranderd tyrosinekinase (speciaal eiwit). Dit leidt tot de degeneratie van bloedcellen.

Chronische myelose wordt vaak laat ontdekt, omdat de symptomen aanvankelijk afwezig zijn. Het is niet ongewoon dat er jaren verstrijken tussen het begin van de ziekte en de diagnose. Experts verdelen het in 3 fases:

Chronische-stabiele fase

Het aantal witte bloedcellen neemt toe en er ontstaat splenomegalie (vergroting van de milt). De vergrote milt kan druk in de linker bovenbuik veroorzaken. Er is ook een afname van de prestaties en vermoeidheid.

Versnellingsfase

Het bloedbeeld vertoont leukocytose (een toename van witte bloedcellen) en een afname van rode bloedcellen en bloedplaatjes.

Kenmerkend voor deze fase zijn bloedingen uit het tandvlees en de neus, bleekheid, hartkloppingen en kortademigheid. Minder vaak zijn er nachtelijk zweten en koorts. Naast de milt, wordt ook de lever groter.

Blast crisis / spurt

Tenslotte komen de onrijpe voorlopers van bloedcellen (myeloblasten, promyelocyten) vanuit het beenmerg in het bloed terecht. Het verloop lijkt nu op dat van acute leukemie en leidt meestal snel tot de dood.

De diagnose chronische myeloïde leukemie is vaak slechts toeval. Vermoeidheid of druk in de bovenbuik kunnen de reden zijn voor een bezoek aan de dokter. Het bloedbeeld vertoont een verhoogd aantal witte bloedcellen (leukocytose). Een beenmergpunctie kan de diagnose bevestigen, terwijl de opsporing van het Philadelphia-chromosoom (door middel van chromosoomanalyse) verdere bewijzen voor de ziekte levert.

Zodra de diagnose is gesteld, wordt met de behandeling begonnen. Gewoonlijk wordt de behandeling gestart met de tyrosinekinaseremmer imatinib. Indien de therapie geen resultaat oplevert, zijn ook interferon-alfa en chemotherapie beschikbaar. De laatste opties zijn stamceltransplantatie (SCT) of beenmergtransplantatie (BMT).

Imatinib

Dit is een tyrosine kinase remmer. Gedegenereerde bloedcellen kunnen zich niet meer vermenigvuldigen en sterven sneller af.

Als vroeg met de behandeling wordt begonnen, is het succespercentage ongeveer 95 %. Bij intolerantie voor imatinib kunnen soortgelijke preparaten zoals dasatinib worden gebruikt.

Interferon-alfa

In de chronische fase heeft behandeling met interferon-alfa een goed succespercentage van 70-80%.

Bij de meeste patiënten normaliseren de bloedwaarden zich nadien. De sterke bijwerkingen zijn een nadeel en daarom stoppen veel patiënten voortijdig met de therapie.

Chemotherapie

Chronische myelose kan niet genezen worden door chemotherapie, maar de symptomen van de ziekte verdwijnen wel. Soms wordt het gecombineerd met interferontherapie, maar die kan ook ernstige bijwerkingen hebben.

Beenmerg- en stamceltransplantaties

Tot nu toe zijn de enige kansen op genezing KMT en SZT geweest. Er zijn echter grote risico's aan verbonden en daarom moeten patiënten jonger zijn dan 55 jaar en moet de beslissing zorgvuldig worden overwogen.

De goede succespercentages van therapie met tyrosinekinaseremmers geven reden tot hoop. De meeste getroffenen reageren goed op de behandeling en de ziekte kan bijna onherkenbaar worden ingedamd. Studies op lange termijn zijn echter nog niet afgerond.

Interferon-alfa en chemotherapie bieden ook goede vooruitzichten.

Een echte genezing kan tot nu toe alleen worden bereikt met behulp van een transplantatie van stamcellen of beenmerg.