Cataract

Een cataract is een vertroebeling van de ooglens. Door deze vertroebeling verliest het aangetaste oog steeds meer van zijn gezichtsscherpte. Mensen die aan cataract lijden, hebben het gevoel dat zij de wereld zien door een grauwsluier die mettertijd steeds dikker wordt.

Vaak wordt de vertroebeling van de lens veroorzaakt door veroudering van de ooglenzen - deze vorm wordt cataract genoemd en treedt meestal op na het zestigste levensjaar. Cataract kan echter ook door andere factoren worden veroorzaakt, zoals vertroebeling van de ooglens ten gevolge van oogletsels, oogziekten of ten gevolge van diabetes mellitus (suikerziekte).

De naam "cataract" komt uit het Grieks en betekent "waterval". Deze naam is gebaseerd op de vroegere veronderstelling dat de grijze sluier in de pupil wordt veroorzaakt door een gestolde vloeistof. De volksnaam "cataract" is afkomstig van de gefixeerde blik die mensen ontwikkelen die volledig verblind zijn door cataract.

Cataract treft veel mensen op oudere leeftijd. Chirurgische behandeling is nu een routineprocedure en wordt vaak uitgevoerd.

De meest voorkomende oorzaak van cataract is leeftijdsgebonden verandering van de ooglens. Bij jonge mensen is de lens doorzichtig, zacht en soepel. Flexibiliteit zorgt ervoor dat de lens door de oogspieren kan worden aangepast om een scherp beeld te geven bij het kijken naar zowel nabije als verre voorwerpen. De lichtdoorlaatbaarheid en de flexibiliteit van de ooglens worden beïnvloed door de vloeistof in de binnenlens. Naarmate we ouder worden, verandert de samenstelling van deze vloeistof. Het volume van de vloeistof neemt ook toe. Als gevolg daarvan wordt de lens steeds troebeler en ontstaat er cataract.

Naast ouderdomsstaar zijn er nog veel andere oorzaken, maar die komen veel minder vaak voor:

• Cataracta traumatica: oogletsels zoals een kneuzing van de oogbol (door een vuistslag, een tennisbal) of steekwonden.
• Cataracta congenita: aangeboren oogafwijkingen, bijvoorbeeld veroorzaakt door infecties tijdens de zwangerschap (toxoplasmose, rodehond)
• Cataracta diabetica: verhoogd suikergehalte in het waterig vocht leidt tot glucoseafzettingen in de lens, waardoor de lens opzwelt - dit verschuift de rangschikking van de lensvezels, wat leidt tot lensopaciteit
• Cataracta complicata: vertroebeling van de lens als gevolg van een chronische ontsteking van de binnenkant van het oog.
• Defecten in het metabolisme van de lens, UV-licht, radioactieve straling en ondervoeding
• Medicatie of vergiftiging

Een cataract is voor de getroffenen merkbaar doordat het vermogen om te zien na verloop van tijd zichtbaar afneemt. Contrast en kleurintensiteit vervagen, zodat de omgeving wordt waargenomen "als in een mist". Vaak reageert het oog zeer gevoelig op licht, zodat mensen zich gemakkelijk verblind voelen. Het duurt ook langer dan normaal voor de ogen om zich aan te passen aan helderheid of duisternis. Na verloop van tijd verliezen mensen met de ziekte ruimtelijk zicht - sommige lijders zien ook dubbele beelden.

In de eindfase van cataract wordt het gezichtsvermogen zo sterk verminderd dat de patiënt vrijwel blind wordt. De vertroebeling van de lens is nu zelfs voor andere mensen van buitenaf zichtbaar als een grijze verkleuring van het oog.

Bij de aangeboren vorm van cataract is de ontwikkeling van het gezichtsvermogen verstoord. De ogen kijken ook vaak scheel. Cataractziekte veroorzaakt geen pijn.

Een eerste vermoeden van cataract kan worden bevestigd met de Brückner test. Bij deze test wordt het oog door de oogarts met licht beschenen - een deel van het licht wordt normaal gesproken gelijkmatig door het netvlies teruggekaatst, waarbij troebelingen in de lens als donkere vlekken zichtbaar worden.

Door de lens met een spleetlamp (een speciale microscoop voor de ogen) te onderzoeken, kan worden geschat welke laag van de lens door de troebelheid is aangetast. Dit kan helpen om vast te stellen wat voor soort cataract er is en wat de oorzaak ervan kan zijn.

Aangezien cataract echter ook het eerste teken van een andere ziekte kan zijn, worden vooral bij jongere mensen met cataract aanvullende onderzoeken van de huid, het bloed en de spieren verricht. Op die manier kunnen andere onderliggende ziekten zoals diabetes mellitus, tetanie (abnormale spierkrampen), galactosemie (galactose-intolerantie) of de ziekte van Wilson (koperopslagziekte) worden opgespoord of uitgesloten.

Een cataract kan alleen worden gecorrigeerd met behulp van een chirurgische correctie. Cataractchirurgie is een van de meest voorkomende chirurgische ingrepen en kan meestal poliklinisch worden uitgevoerd. Er is geen medicijn voor cataract.

Of een operatie moet worden uitgevoerd, hangt in de eerste plaats af van de mate waarin de betrokkene in zijn dagelijks leven wordt beperkt door zijn verminderde gezichtsscherpte. In geval van bijkomende oogziekten (bijvoorbeeld oogzenuw- of netvliesaandoeningen) moet worden nagegaan of een goede gezichtsscherpte kan worden hersteld ondanks een geslaagde cataractoperatie. Veel mensen besluiten in eerste instantie om geen staaroperatie te ondergaan, zelfs als ze milde symptomen hebben, omdat ze bang zijn om het oog te laten opereren.

Indien de cataract zeer ver gevorderd is, moet hij operatief worden gecorrigeerd, zelfs indien er geen uitzicht is op een beter zicht, omdat de zwelling van de lens in sommige gevallen zeer snel toeneemt. Hierdoor kan het lenskapsel scheuren, waardoor lensproteïnen naar buiten lekken en een oogontsteking (panophthalmitis) ontstaat met verhoogde oogdruk en hevige pijn.

Procedure van de operatie

Het principe van de chirurgische behandeling van cataract is het verwijderen van de troebele lens en het inbrengen van een kunstlens in de plaats daarvan. In tegenstelling tot de chirurgische techniek die vroeger werd gebruikt, wordt tegenwoordig niet meer de gehele lens verwijderd, maar wordt het laterale en posterieure lenskapsel in het oog gelaten. De nieuwe kunstlens moet precies dezelfde brekingskracht hebben als de oorspronkelijke lens. Met behulp van ultrasone apparatuur kunnen de lengte van het oog en de brekingskracht van het hoornvlies worden gemeten, aan de hand waarvan de sterkte van de lens kan worden berekend.

Als beide ogen door cataract zijn aangetast, wordt slechts één oog tegelijk geopereerd. De tweede operatie wordt pas uitgevoerd als het andere oog dat al geopereerd is, volledig genezen is. De operatie duurt meestal ongeveer een half uur.

In de meeste gevallen wordt een cataractoperatie onder plaatselijke verdoving uitgevoerd. Meestal worden verdovingsmiddelen in de vorm van oogdruppels gebruikt. Indien het hele oog verdoofd en geïmmobiliseerd moet worden, kan als alternatief een verdovingsmiddel naast het oog worden ingespoten.

De meest gebruikelijke procedure is tegenwoordig phacoemulsificatie. Bij deze procedure wordt een sneetje van ongeveer drie millimeter gemaakt in het hoornvlies, waardoor de lenskern met behulp van een ultrasoon apparaat wordt platgedrukt en vervolgens uitgezogen. De kapselzak van de oorspronkelijke lens blijft echter intact - de nieuwe kunstlens wordt er nu in geplaatst. Moderne kunstlenzen zijn meestal gemaakt van elastisch materiaal, wat betekent dat ze kunnen worden opgerold en via de kleine incisie in de kapselzak kunnen worden ingebracht, waar ze vervolgens openvouwen. De nieuwe lens wordt automatisch gecentreerd en op zijn plaats gehouden met behulp van twee elastische beugels. De incisie sluit meestal vanzelf en geneest zonder littekenvorming.

Als de cataract al in een zeer vergevorderd stadium is, is het niet meer mogelijk om de lens te verbrijzelen met een ultrasoon apparaat. In deze gevallen wordt de procedure van nucleusexpressie gebruikt. Bij deze procedure wordt de volledige lens verwijderd via een incisie van ongeveer tien millimeter lang en vervangen door een kunstlens. De chirurg zet de lens dan vast met zeer fijne hechtingen.

Nazorg

In de periode na de operatie wordt het behandelde oog afgedekt met een zalfverband om de genezing te bevorderen. Bij het douchen of wassen moet ervoor worden gezorgd dat er geen zeep in het oog komt. Bovendien moeten lichamelijke inspanningen tijdens het genezingsproces worden vermeden, evenals sporten en bezoek aan de sauna. Ongeveer een week na de operatie is lezen weer mogelijk. Ongeveer zes weken na de operatie kan een nieuwe bril worden aangemeten door een opticien.

Soorten lenzen

Na een staaroperatie blijft de kunstlens voor de rest van het leven van de patiënt in het oog - hij hoeft later niet te worden verwijderd of vervangen. Er zijn lenzen van verschillende materialen beschikbaar (bv. siliconen, acrylaten), die kunnen worden aangepast aan een bepaald refractief vermogen van het oog. Vóór de operatie moet de patiënt beslissen of hij of zij scherp wil zien op afstand of van dichtbij - afhankelijk daarvan moet na de operatie een "vertebril" maar geen "leesbril" worden gebruikt, of omgekeerd.

Er kunnen ook bepaalde kunstlenzen worden gebruikt, die qua functie vergelijkbaar zijn met varifocale of multifocale lenzen. Deze zorgen voor een goed gezichtsvermogen, zowel op afstand als dichtbij. Het nadeel is echter dat het contrast kan verminderen en dat er meer schittering kan zijn (vooral 's nachts).

Tot voor kort waren harde kunstlenzen de norm bij de behandeling van cataract, maar tegenwoordig worden ze nauwelijks meer gebruikt.

Chirurgische risico's

Aangezien cataractchirurgie een van de meest voorkomende chirurgische ingrepen is, komen complicaties slechts in zeldzame gevallen voor. Niettemin zijn er, zoals bij elke operatie, in het algemeen risico's.

Als het achterste kapsel van de lens tijdens de operatie scheurt, kan dit tot complicaties leiden. Tussen het lenskapsel en het netvlies ligt het glasachtig lichaam (corpus vitreum), dat bestaat uit een transparante, gelachtige massa. Dit drukt het netvlies op zijn basis. Als het achterste lenskapsel scheurt, kan er via de scheur glasvocht ontsnappen, wat in het ergste geval kan leiden tot netvliesloslating.

In zeer zeldzame gevallen komen ziektekiemen tijdens een staaroperatie in het oog terecht, waardoor een bacteriële ontsteking (endophthalmitis) ontstaat. Dit kan leiden tot blindheid van het aangetaste oog.

Als gevolg van de chirurgische verwijdering van de cataract kan een zogenaamde secundaire cataract (cataracta secundaria) ontstaan. In dit geval ontwikkelt zich na verloop van tijd een vertroebeling van het achterste lenskapsel. Vroeger kwam deze complicatie voor bij tot 50% van de patiënten, maar moderne operatietechnieken hebben het risico nu teruggebracht tot ongeveer 4%. Met behulp van een laser kan de troebelheid na cataract poliklinisch en pijnloos worden verwijderd, zonder dat een nieuwe operatie nodig is. De laserbehandeling herstelt onmiddellijk het volledige zicht.

Als cataract niet wordt behandeld, verslechtert het gezichtsvermogen zichtbaar door de vertroebeling van de lens en kan het zelfs leiden tot volledige blindheid.

Cataract kan echter meestal worden gecorrigeerd door een operatie, waardoor het gezichtsvermogen weer volledig wordt hersteld. In de meeste gevallen kunnen de getroffenen na de operatie aanzienlijk beter zien dan ervoor. Als de cataract wordt veroorzaakt door andere oogziekten, zoals glaucoom, diabetische retinopathie of leeftijdsgebonden maculadegeneratie, is de prognose veel slechter.